In het oordeel over ontoerekenbaarheid ontmoeten twee domeinen elkaar: het juridische en het geneeskundige. In het arrest in de zaak Thijs H. introduceerde de Hoge Raad een beoordelingskader voor de ontoerekenbaarheid, dat bestaat uit twee centrale componenten. Ten eerste moet bij de verdachte tijdens het feit sprake zijn geweest van een psychische stoornis in de zin van artikel 39 Sr. Ten tweede moet die stoornis hebben doorgewerkt in het begrip of in de controle van de verdachte. Deze beschouwing focust op de eerste component. Auteurs plaatsen enkele kanttekeningen bij de overweging van de Hoge Raad dat voor de ontoerekenbaarheid de vaststelling van een ‘stoornis in juridische zin’ volstaat.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Er zijn allerlei signalen waarneembaar die erop duiden dat het niet de goede kant opgaat met de academische vrijheid in Nederland. In een recent rapport van het Europees Parlement scoort Nederland op dat terrein slechts een 24ste plek op de ranking van de 27 EU-lidstaten. Ook is er de laatste jaren in toenemende mate discussie over problemen rond benoeming en bevordering van wetenschappers, beïnvloeding van onderzoek door sponsoren en problemen rond machtsmisbruik en sociale onveiligheid aan universiteiten. Jurisprudentie illustreert bovendien dat universiteiten ruime mogelijkheden bezitten om via allerlei interne reglementen en instructies beperkingen aan te brengen op de academische vrijheid van individuele wetenschappers.

[verder lezen in NAVIGATOR]

In de Verenigde Staten wordt op dit moment discussie gevoerd over de vraag of voormalig president Donald Trump zich bij de presidentsverkiezingen in november opnieuw verkiesbaar mag stellen. Sommige staatsrechtgeleerden menen van niet. Volgens hen is Trump door zijn aandeel in de bestorming van het Capitool op 6 januari 2021 van rechtswege van het presidentschap uitgesloten. Dit betoog heeft in de media veel aandacht gekregen. Inmiddels zijn hier in diverse deelstaten rechtszaken over gestart en hebben enkele statelijke rechters zich hierover al uitgesproken.

[verder lezen in NAVIGATOR]

In NJB 2023/2453, aflevering 34 pleiten Adri van Montfoort & Mariëlle Bruning voor ‘Minder maatregelen van kinderbescherming bij scheidingsconflicten’. Samengevat vinden ze dat vechtscheidingen vooral weer een zaak moeten worden van de ouders in plaats van van de overheid. De ouders moeten het maar voor de rechter uitvechten in rechtszaken over gezag en omgang (hierna: ‘G&O’). Dit is een heel erg slecht idee dat vooral geschreven lijkt vanuit een ivoren toren, en vanuit de presumptie dat ‘de rechter wel weet wat in het belang van het kind is’ en dat ouders kúnnen procederen.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Van Montfoort & Bruning (hierna: auteurs) verwerpen het Advies Complexe scheidingen en jeugdbescherming, brief van de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) van 17 mei 2023. Dat is niet verstandig.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Trump is erin geslaagd een zeer groot aantal federale rechters te benoemen. De belangrijkste daarvan zijn de drie conservatieve rechters in het Supreme Court. Dat zal in sommige gevallen gevolgen kunnen hebben voor lijnen die in de federale rechtspraak worden getrokken, vooral in zaken waarin het gaat om de vrijheid van godsdienst, wapenbezit, abortus en de mate waarin rechters mogen ingrijpen in besluitvorming van het Congres en individuele staten. Enkele recente uitspraken wijzen daar ook op. Tegelijkertijd blijkt dat in heel veel gevallen rechters vasthouden aan de bestaande rechtspraak (stare decisis). Geen rechter, ook niet de vele door Trump benoemde rechters, is bezweken onder de zware druk die Trump op hen heeft gelegd. Daarmee hebben de Amerikaanse rechters de rule of law, die Trump (bijna) tot het einde heeft genegeerd en zelfs – zie de gebeurtenissen in het Capitool – bewust heeft geschonden, laten werken zoals het moet.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Juridisch-dogmatisch onderzoek dat analyseert wat het geldende recht is, of wat het idealiter zou moeten zijn, dreigt in de verdrukking te geraken. Er zijn diverse mogelijke oorzaken aan te wijzen voor de dreigende verschraling van het juridisch-dogmatische onderzoek, zoals de inhaalslag die lijkt te worden gemaakt op het terrein van het empirisch onderzoek. Een andere mogelijke oorzaak is echter dat degenen die juridisch-dogmatisch onderzoek uitvoeren zelf tot op heden ook weinig gedaan hebben om duidelijk te maken aan welke kwaliteitsmaatstaven hun onderzoek moet (kunnen) voldoen, welke onderzoeksmethoden worden gebruikt en wat daarbij de uitdagingen zijn gelet op het normatieve karakter van dit onderzoek. Hierover gaat deze bijdrage.

[verder lezen in NAVIGATOR]

In het kader van de bestrijding van ongewenst gedrag wordt steeds vaker gebruik gemaakt van rechtsgebiedoverstijgende maatregelen, waarbij een combinatie van middelen uit verschillende (rechts)gebieden centraal staat. Daarbij wordt uitgegaan van de complementariteit van de verschillende rechtsgebieden. De inzet van privaatrechtelijke of bestuursrechtelijke middelen sluit de inzet van strafrechtelijke middelen dus niet uit. Deze hybride rechtspleging is omvangrijk en complex, en vereist daarom een doordacht gemengd systeem. In deze bijdrage worden eerste uitgangspunten geformuleerd op materieel, procedureel en sanctieniveau die behulpzaam kunnen zijn bij de keuze welk(e) rechtsgebied(en) moet(en) worden ingezet bij de aanpak van een probleem of vraagstuk. Daarbij wordt ook aandacht besteed aan de verschillende rechtswaarborgen die in het kader van een behoorlijke procesorde moeten worden beschermd.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Dat vroeg ik me toch echt af toen ik las dat het Tweede Kamerlid Maarten Groothuizen een initiatiefwetsontwerp heeft ingediend. Daarbij moet de zogenoemde bijzondere aanwijzingsbevoegdheid van de Minister van Justitie komen te vervallen. Het wetsontwerp maakt natuurlijk geen enkele kans om te worden aangenomen, maar je vraagt je wel af hoe iemand op het idee is gekomen om zo’n ontwerp in te dienen.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Vormt de proef van de Rijksuniversiteit Groningen om studenten een coronasneltest aan te bieden voorafgaand aan een tentamen de opstap naar het ‘oude normaal’? Of vormt dit een voorbode van het ‘nieuwe normaal’, waarbij mensen na het vertonen van een testbewijs weer maximaal mogen deelnemen aan het maatschappelijk leven? En geldt dat straks ook voor personen die een vaccinatiebewijs kunnen overleggen?

[verder lezen in NAVIGATOR]

Er is een duidelijke trend waarneembaar om het toepassingsgebied van de bijzondere zorgplicht in de financiële sector steeds verder uit te breiden. Waar aanvankelijk vooral banken te vrezen hadden voor schadeclaims gebaseerd op een schending van de bijzondere zorgplicht, moeten in toenemende mate ook andere financiële instellingen serieus rekening houden met dit soort claims. Ook lijken financiële instellingen de bijzondere zorgplicht niet langer enkel in acht te moeten nemen tegenover particulieren, maar ook in relatie tot beschermingsbehoeftige niet-particulieren. De belangrijkste ontwikkelingen op dit gebied worden in dit artikel besproken om van daaruit enkele lijnen naar de toekomst te trekken.

Lees het hele artikel in Navigator.

Heeft de rechter zich gerealiseerd wat de olievlekwerking van de Urgenda-uitspraken binnen de eigen Koninkrijksgrenzen zou kunnen zijn? Deze bijdrage richt zich in dat kader vooral op Curaçao, dat per capita een van de meest CO₂-producerende landen ter wereld is. Drie scenario’s worden geschetst die juridische mogelijkheden bieden om (ook) iets aan de uitstoot van CO₂ en andere broeikasgassen in de overzeese landen te doen. Het Urgenda-vonnis van de Haagse rechtbank, en de uitspraken van het hof en de Hoge Raad in navolging daarvan, zouden regeringen aan beide zijden van de oceaan de ogen geopend moeten hebben. Ook in de overzeese gebiedsdelen is het hoog tijd dat er klimaatmaatregelen worden getroffen en dat beloften worden waargemaakt.

Lees het hele artikel in Navigator.

Sinds de Nederlandse ratificatie, ruim dertig jaar geleden, van het Verdrag betreffende beperking van gevallen van meervoudige nationaliteit, zijn er twee ontwikkelingen te signaleren die laten zien hoe het streven naar enkelvoudige nationaliteit afkalft en verkeert in zijn tegendeel. In de eerste plaats is er in 1992 een protocol aan toegevoegd dat, ingegeven door het thema integratie van vreemdelingen, juist toestaat dat een aantal groepen hun nationaliteit mogen houden bij het vrijwillig verwerven van de nationaliteit van een andere verdragsstaat. De tweede ontwikkeling is dat steeds meer landen hun negatieve houding tegenover de meervoudige nationaliteit hebben laten varen en het Verdrag onderhand is leeggelopen. Het Verdrag is dan ook door de geschiedenis ingehaald en moet onverwijld worden opgezegd om de weg vrij te maken voor de moderniseringsplannen van het kabinet.

Lees het hele artikel in Navigator.

Hoewel de Commissie Stolker reeds in 2005 waarschuwde om vakpublicaties niet als een minderwaardige publicatievorm te gaan beschouwen, lijkt dit wat er intussen is gebeurd. Omdat niet de taal, het forum, het type onderzoek of het soort publicatie bepalend is voor de kwaliteit, maar juist zaken als originaliteit, diepgang en grondigheid, verdienen vakpublicaties een herwaardering en een duidelijker plek binnen geldende systemen van onderzoeksbeoordeling in de rechtswetenschap. Met het oog daarop worden in dit artikel drie modellen (of denkrichtingen) geschetst die dit mogelijk maken, namelijk een alternatief visitatiemodel, een tenure-model en een onderwijsgerelateerd onderzoeksmodel. De drie modellen hebben gemeenschappelijk dat ze gericht zijn op inhoudelijk beoordelen in plaats van bijvoorbeeld aantallen publicaties of citaties te tellen.

Lees het hele artikel in Navigator.

De Nederlandse bouwsector staat volop in de belangstelling. Sinds 2016 zet de Nederlandse overheid actief in op een circulaire economie en heeft zij de bouwsector geprioriteerd om haar ambitieuze duurzaamheidsdoelen te behalen. Opvallend is hoe snel de bouwsector de slag naar verduurzaming al heeft weten te maken en hoe geworteld het circulair bouwen reeds is. Maar er bestaan ook zorgen over die bouwsector, grotendeels ingegeven door een reeks van incidenten in de bouw zoals het onlangs ingestorte dak van het AZ-stadion en de in 2017 ingestorte parkeergarage in aanbouw bij Eindhoven Airport. Onvolkomenheden in de samenwerking tussen bouwactoren is een van de oorzaken die de Onderzoeksraad voor Veiligheid herhaaldelijk identificeerde in haar onderzoeksrapporten. De opgave die er voor de bouwsector ligt om te verduurzamen, mag niet verder ten koste gaan van de bouwkwaliteit en bouwveiligheid, zo bepleitte ook minister Ollongren eind 2018. In deze bijdrage wordt verkend welke kansen en risico’s circulair bouwen meebrengt voor de samenwerking tussen bouwpartijen. Sluiten de bestaande juridische kaders voor bouwcontracten en de daarin opgenomen zorgplichten voor bouwactoren aan op circulaire en veilige bouw?

Lees het hele artikel in Navigator.

Steeds vaker zal het zich voordoen dat een reconstructie moet worden gemaakt van hoe het met de wilsbekwaamheid gesteld is geweest op of rondom het moment van het opmaken van de laatste wil. Vaker zal ook, om opheldering daarover te verkrijgen, een verzoek worden gedaan om inzage in het medisch dossier. In deze bijdrage wordt ingegaan op het beroep op het beroepsgeheim en het doorbreken ervan in procedures over wils(on)bekwaamheid en op de vraag of er in deze knelpunten zijn. Want het beroepsgeheim mag toch niet een soort ‘bescherming’ zijn voor partijen die er belang bij hebben dat het verkrijgen van duidelijkheid over de wilsbekwaamheid van een erflater bemoeilijkt wordt?

Lees het hele artikel in Navigator.

Wij, de ondertekenaars van de actie ‘Niet stiekem bij dementie’, wrijven onze ogen uit. Volgens Miriam de Bontridder zijn wij met honderden artsen ‘een heksenjacht’ begonnen. Sterker, wij hebben ‘Catharina A. beschimpt’ omdat wij, schrijft mevrouw de Bontridder, het ‘moreel weerzinwekkend vonden om een weerloos mens te doden.’

Lees het hele artikel in Navigator.

Behalve ingegeven door de begrijpelijke huiver om een patiënt de mogelijkheid van verzet te ontnemen, was de actie ‘Niet stiekem bij dementie’ met name gericht tegen de schriftelijke wilsverklaring. Want wat de ondertekenaars van de in de landelijke bladen in het voorjaar 2018 verschenen advertentie niet gaan doen is ‘een dodelijke injectie geven aan een patiënt met vergevorderde dementie op grond van een wilsverklaring’.

Lees het hele artikel in Navigator.

De huidige situatie van het Hof van Justitie van de EU inzake het beantwoorden van prejudiciële vragen lijkt onhoudbaar. Niet alleen behandelt het Hof teveel zaken, het moet ook heel uiteenlopende rollen vervullen: van handhaver van EU-recht in inbreukzaken tot interpretator van EU-recht in de prejudiciële procedure en beschermer van fundamentele rechten uit het Handvest voor de grondrechten. Wil het HvJ EU een leidinggevende rechtsvormende taak blijven vervullen op het gebied van het Unierecht dan zou het zich kunnen beraden op de verhouding met nationale rechters in de prejudiciële procedure. Rechtsvorming op het terrein van het Europese recht is een zoektocht naar gemeenschappelijke beginselen, gedeelde waarden en legitieme verwachtingen. Een dialoog biedt het HvJ EU de kans verantwoordelijkheid te delen en geeft nationale rechters de mogelijkheid om input te leveren in het proces van rechtsvorming. Beide dragen bij aan het draagvlak voor prejudiciële beslissingen. Dat is van belang voor het behoud van ’s Hofs gezag en voor de legitimiteit van zijn beslissingen op de lange termijn. Auteurs deden onderzoek naar de relatie tussen het Hof en tien hoogste bestuursrechters en doen daar in dit artikel verslag van. Wat gaat goed en wat kan er beter?

Lees het hele artikel in Navigator.

De afgelopen jaren hebben gemeentelijke handhavers zich ontwikkeld tot een sterke, eigenstandige beroepsgroep. Deze ontwikkeling roept vragen op over de staat van toezicht en sturing op deze zogenoemde BOA’s. Formele toezichthouders, het OM en de politie, maken hun taak in deze niet waar waardoor het toezicht en de regie sterk afhankelijk zijn van lokale arrangementen en relaties. De recente visie van de Nationale Politie op de BOA’s is dan ook toe te juichen, omdat nu meer werk gemaakt kan worden van samenwerking en er een deur openstaat voor een andere manier van sturing, binding en verankering van BOA’s. Door meer samenwerking kan een beter lokaal verankerde vorm van gemeentelijke handhaving gestalte krijgen. Daarbij zou die samenwerking niet alleen met de lokale politie plaats moeten vinden, maar ook met andere ketenpartners.

Lees het hele artikel in Navigator.

Zelfrijdende voertuigen die volledig zonder menselijk ingrijpen van A naar B rijden, zijn niet meer weg te denken uit ons toekomstbeeld. In het kader van tests zijn wereldwijd al vele miljoenen kilometers door (deels) zelfrijdende voertuigen (auto’s, vrachtwagens) afgelegd. Momenteel zit er vaak nog een mens achter het stuur om in te grijpen indien nodig, maar uiteindelijk zal de mens ‘out of the loop’ geplaatst worden. De juridische uitdagingen die deze ontwikkeling met zich brengt, krijgen in toenemende mate aandacht. Vragen rond verkeerswetgeving en aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door deze voertuigen staan daarbij in het middelpunt.

Lees het hele artikel in Navigator.

Het was een lange, zware avond met wellicht iets teveel wijn. In elk geval viel ik als een blok in slaap en zakte ik al snel weg in een diepe droom.

Lees het hele artikel in Navigator.

In sportbeoefening gaat het om een zuivere krachtmeting tussen individuen of teams op basis van hun lichamelijke kwaliteiten, doorzettingsvermogen en inzicht. Externe hulpmiddelen, zoals doping, zijn dan ook verboden. In het kat-en-muisspel tussen dopinggebruik en -opsporing hebben sportorganisaties verregaande regels afgekondigd, waardoor vrijwel alle sporters overal en altijd kunnen worden gecontroleerd. De opsporingsbevoegdheden, bewijslastverdeling en sanctiemogelijkheden zijn echter zo verreikend dat het de vraag is of zij moreel wenselijk en juridisch toelaatbaar zijn.

Lees het hele artikel in Navigator.

In dit artikel worden twee klachten besproken jegens (waarnemend) A-G’s bij de Hoge Raad vanwege vermeende integriteitsschendingen in een conflict tussen de Russische Federatie en Yukos Oil; de klacht tegen A-G Wattel vanwege een Vooraf in het NJB en de klacht tegen waarnemend A-G Hammerstein, die op verzoek van de advocaten van Yukos als deskundige is opgetreden in een conflict dat Yukos en haar rechtsopvolgers hebben met de Russische Federatie. De afdoening van beide klachten roept een aantal vragen op over de wijze waarop de afdoening van klachten tegen rechterlijke ambtenaren van met name hoogste rechters in Nederland is geregeld. Maakt het samenstel van codes voor rechterlijke ambtenaren wel voldoende duidelijk wat van hen wordt verwacht met betrekking tot het zich ‘behoorlijk’ gedragen, met name op het punt van toegestane nevenactiviteiten? En is het verstandig dat de hoogste rechter in Nederland beslist over externe klachten tegen eigen medewerkers?

Lees het hele artikel in Navigator.

Het voorstel voor de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz) waar de Eerste Kamer zich momenteel over buigt, regelt het verlenen van verplichte zorg aan personen met een psychische stoornis en vervangt de Wet Bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (Wet Bopz) voor zover deze betrekking heeft op de psychiatrie. Beveiliging en ordehandhaving zijn met de tweede nota van wijziging een grotere rol gaan spelen in de beoogde regeling waarbij de officier van justitie een prominente rol krijgt toebedeeld. In een steeds complexer wordende samenleving, waarbij problematiek zelden eendimensionaal is en vaak meerdere domeinen bestrijkt, is dat echter verdedigbaar. Het blijft natuurlijk wel belangrijk om de spreekwoordelijke grenzen te bewaken.

Lees het hele artikel in Navigator.

Er is waarschijnlijk geen zichzelf respecterend departement privaatrecht in Europa te vinden dat zich niet bezighoudt met de toenemende vaak subtiele meergelaagdheid van het privaatrecht en de problemen die dat met zich brengt. Waar veel minder aandacht voor bestaat is wat deze veranderingen precies betekenen voor de methode waarmee zowel rechters, wetgevers en andere regelgevers, alsook rechtswetenschappers hun bijdrage leveren aan de beantwoording van rechtsvragen in een moderne meerlagige rechtsorde. Juist hierop wil het nieuwe Tilburg Institute for Private Law (TIP) zich de komende jaren gaan richten. Met dit artikel wil men aantonen hoe belangrijk en uitdagend dit kan zijn. De bijdrage eindigt met een onderzoeksagenda en een oproep aan collega-privatisten elders om mee te denken.

Lees het hele artikel in Navigator.

 

Het op 1 juli jl. in consultatie gegane wetsvoorstel Aanvullingswet grondeigendom Omgevingswet maakt een einde aan de noodzaak van rechterlijke betrokkenheid bij een onteigening door de bevoegdheid om over onteigening te besluiten neer te leggen bij het bestuursorgaan dat de onteigening beoogt. Alleen als een belanghebbende tijdig in beroep komt van een dergelijk besluit, zal een rechter zich over de kwestie buigen: niet de burgerlijke rechter, maar de bestuursrechter. Als verandering in wetgeving dient om een probleem op te lossen, dan zou een zo radicale stelselwijziging de respons moeten zijn op een zeer prangend probleem. Niets is echter minder waar. De enige reden is de wens van de regering om het onteigenings(proces)recht te dwingen in het stramien van het bestuurs(proces)recht. Het nu voorgestane systeem offert de rechtsbescherming voor de burger op het altaar van het uniformiteitsstreven.

Lees het hele artikel in Navigator.

 

In het licht van de uitspraken van de Centrale Raad van Beroep waarin werd vastgesteld dat huishoudelijke hulp een voorziening is die onder de reikwijdte van de Wmo valt, wordt op grote schaal het Wmo-beleid herijkt terwijl tegelijkertijd massaal nieuwe aanvragen en herzieningsverzoeken worden ingediend. De vraag dringt zich daarbij op wat nu de rechtspositie is van Wmo-gerechtigden die eerder niet in bezwaar en beroep zijn gegaan. Loopt deze grote groep Wmo-gerechtigden nu tegen het leerstuk van de ‘formele rechtskracht’ aan of zijn er juridische mogelijkheden om de onherroepelijke beschikkingen alsnog open te breken?

Lees het hele artikel in Navigator.

 

Volgens Anne de Hingh van de VU wordt de Nederlandse samenleving ‘bij voortduring bestookt met campagnes en initiatieven op het gebied van euthanasie’, met name voor ‘zogenaamde vergeten groepen’. Zij moet daar weinig van hebben en dat wekt gezien de bewoordingen waarin zij zich uitdrukt geen verbazing.

Lees het hele artikel in Navigator.

 

De Hingh suggereert dat de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde en haar geestverwanten het menselijk leven reduceren tot koopwaar en de intimiteit van de dood instrumentaliseren: ‘De Levenseindekliniek heeft één duidelijke core business, te weten: het sterven.’ In plaats daarvan bepleit zij dat de mens het lijden en de dood weer op zich neemt en het sterven beschouwt als integraal onderdeel van zijn leven.

Lees het hele artikel in Navigator.

In dit artikel wordt ingegaan op het recht op toegang tot de arbeidsmarkt van asielzoekers die nog in afwachting zijn van een beslissing op hun asielverzoek en op de arbeidsmarktpositie van toegelaten asielzoekers. Ook wordt de vraag besproken of er een weg naar legale arbeid is voor uitgeprocedeerden. De regulering van de toegang tot de arbeidsmarkt van asielzoekers, statushouders en uitgeprocedeerden is geen louter Nederlandse aangelegenheid: bij de bespreking van het recht op toegang tot de arbeidsmarkt van de drie groepen worden de relevante Europese minimumnormen betrokken.

Per 1 januari van dit jaar zijn nieuwe bijstandsaanvragers verplicht de Nederlandse taal te beheersen op een bepaald niveau, per 1 juli geldt deze verplichting ook voor mensen die nu al in de bijstand zitten. In dit artikel wordt niet betwist dat kennis van de Nederlandse taal in veel gevallen leidt tot betere kansen op het vinden van werk. Wel dat de nieuwe verplichting onnodig is, disproportioneel en strijdig met de Grondwet, het EVRM, andere verdragen en met het EU recht.

Nederland kent veel juristen. Soms zijn ze uitstekend. In elke generatie is er echter maar een enkeling die er echt bovenuit steekt en voor wie het predicaat ‘buitencategorie’ passend is. Tim Koopmans was zo’n jurist. Hij overleed op 24 december 2015 in zijn woonplaats Voorburg op 86-jarige leeftijd.

In dit tijdschrift hebben Van Gestel & Loth betoogd dat de kritische commentaren op het Haagse klimaatvonnis een tamelijk klassieke opvatting delen over de scheiding der machten, rechterlijke rechtsvinding en rechterlijk activisme. Het Urgenda-vonnis laat naar hun mening juist zien dat de opvattingen daarover in de huidige meerlagige rechtsorde aan herijking toe zijn.

Wij danken Lucas Bergkamp voor zijn reactie op ons artikel, maar hebben geaarzeld of we zouden reageren. We willen de NJB-lezer niet vermoeien met een herhaling van argumenten. Bergkamps reactie onderstreept namelijk nog eens dat wij een verschillend beeld hebben van het hedendaagse proces van rechtsontwikkeling.

Onlangs wijdde het NJB een special aan voornamelijk kritische commentaren op het Urgenda-vonnis van de Haagse rechtbank. Naast alle verschillen delen veel van de commentaren een tamelijk klassieke opvatting over de scheiding der machten, rechterlijke rechtsvinding en rechterlijk activisme. Maar is het niet te gemakkelijk om vanuit die opvatting het Haagse vonnis op de korrel te nemen? De auteurs betogen dat het Urgenda-vonnis juist laat zien dat onze opvattingen over de scheiding der machten, rechterlijke rechtsvinding en rechterlijk activisme in de huidige meerlagige rechtsorde aan herijking toe zijn. Daarom is het beter dat vonnis te onderzoeken vanuit het perspectief van de veranderingen die zich in onze rechtsorde voltrekken, dan om het te bekritiseren vanuit opvattingen die daarmee niet langer stroken.

In september 2014 dagvaardde de Stichting Rookpreventie Jeugd de Staat in een zaak betreffende de nauwe banden tussen de overheid en de tabaksindustrie. De zaak is voornamelijk gebaseerd op het WHO-Kaderverdrag inzake tabaksontmoediging van de Wereldgezondheidsorganisatie. Deze bijdrage schetst een beeld van deze zaak.

Op 14 september 2015 verscheen van de Afdeling advisering van de Raad van State het ongevraagde advies getiteld Analyse van enige verschillen in rechtsbescherming en rechtspositie van de justitiabele in het strafrecht en in het bestuursrecht. In vijfendertig jaar tijd bracht de Raad van State slechts twee keer eerder zo’n spontaan advies uit. Kennelijk achtte het Hoge College van Staat het noodzakelijk om langs deze weg aan de regering aandacht te vragen voor de positie van de burger tegenover het bestraffend bestuur.

Ondanks dat er al meer dan een decennium een debat woedt over de wetenschappelijkheid van de rechtswetenschap en de wijze waarop juristen de kwaliteit van hun onderzoek borgen was er nog nooit aan het forum van rechtswetenschappers gevraagd hoe men denkt over onderzoekskwaliteit en de beoordeling daarvan. Met de onderzoeksvisitatie van 2016 in het vooruitzicht zijn de rechtswetenschappers in Nederland nu eindelijk zelf eens bevraagd over hoe men hierover denkt opdat er ook vanuit het wetenschappelijk forum input is voor debatten over kwaliteitszorg. Een selectie van de bevindingen wordt in dit artikel weergegeven. De integrale weergave van het onderzoek, inclusief de methodologische verantwoording en alle tabellen, is op de website van het NJB opgenomen (www.njb.nl/rechtswetenschappelijk-onderzoek). Kern van de zaak is de vraag of er vanuit de rechtswetenschap als discipline niet meer initiatief zou kunnen worden genomen om het lot in eigen hand te nemen. In plaats van niets doen of juist blind de kwaliteitszorgsystemen van andere disciplines te kopiëren naar de rechtswetenschap, zou de rechtswetenschap ook als discipline, gevoed door praktijkervaringen en nader onderzoek, verder kunnen bouwen aan kwaliteitszorg op een wijze die rekening houdt met de eigenheid van de rechtswetenschap als kruispuntwetenschap.

Interview met prof.mr. Carel Stolker naar aanleiding van zijn boek Rethinking the Law School: Education, Research, Outreach and Governance, Cambridge: Cambridge University Press 2014, 472 p.

Als juridische faculteiten verantwoordelijk willen zijn voor de vooropleiding van advocaten en rechters dienen zij ook op een academische wijze invulling te geven aan het ‘profiel’ van de afgestudeerde togajurist zodat er een opleidingscontinuüm kan ontstaan, zoals medici met de specialisatieopleidingen doen. De eisen voor het civiel effect vormen dan geen ‘keurslijf’ maar een uitdaging om te kunnen voldoen aan een meerlagige rechtsorde en de ingewikkelde maatschappelijke werkelijkheid. Het gaat er om competente togajuristen te vormen die tot in hun haarvaten beseffen wat ‘recht’ is en hoe dit toe te passen.

Vertrouwenspersonen Wetenschappelijke Integriteit aan de universiteiten werken over het algemeen in stilte. Gegeven het cruciale maatschappelijk belang dat (geloof in) de integriteit van de wetenschapsbeoefening heeft, is het niettemin wenselijk dat die stilte af en toe wordt doorbroken en derden enig zicht wordt geboden op de integriteitsproblemen zoals die zich in de eerste lijn manifesteren in de universitaire wereld. Dit is in elk geval de bedoeling van deze bijdrage.