In eerdere kronieken hebben wij opgemerkt dat het enige dat zeker is, is dat alles onzeker is. Deze beschouwing lijkt zich met name in deze tijd van pandemie nog meer dan anders te concretiseren. De wereld, en ook de juridische werkelijkheid, kan er op het moment van het ter perse gaan van deze kroniek volstrekt anders uitzien dan op het moment van het schrijven ervan. De omvang van het (te verwachten) menselijk leed laat zich aanzien als immens, hetgeen ons in algemene zin beangstigt en ook qua gevoelens van relativering beïnvloedt. Met andere woorden: hoe belangrijk is hetgeen wij aan het papier toevertrouwen als de buitenwereld in crisis is? Desalniettemin proberen wij ons bij het schrijven van deze kroniek voor zover mogelijk even van de buitenwereld te abstraheren en u – op onze eigen wijze – weer van de vermogensrechtelijke ins and outs tijdens de kroniekperiode op de hoogte te brengen. En dat waren er nogal wat. Waar het in de vorige kroniekperiode – anders dan in het aansprakelijkheidsrecht – windstil was, woedde er in de onderhavige kroniekperiode storm in alle drie de rechtsgebieden.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Nog net zo dringend als tijdens het schrijven van onze vorige kroniek klinkt de roep om een responsiever bestuursrecht, een overheid die maatwerk levert en een bestuursrechter die intensief toetst en geschillen integraal beslecht. Dat alles met voldoende oog voor de positie van de burger.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Ook ‘wij van strafrecht’ werken onverdroten door. Noodgedwongen veelal vanuit huis. De schrijver dezes werkt aan de eettafel. Gelukkig was er het afgelopen half jaar voldoende onderzoek, (komende) wet- en regelgeving en jurisprudentie om over te berichten. Of dat over een half jaar ook zo is, valt nog te bezien. De wetgever probeert Nederland veiliger te maken met nieuwe strafbaarstellingen en regels inzake de berechting en de executie van sancties. Ook probeert hij slachtoffers in beide fasen nog sterker te positioneren. In de rechtspraak is vooral te zien dat het strafproces als geheel eerlijk moet zijn verlopen voor de verdachte, eventuele ongeregeldheden ten spijt.

[verder lezen in NAVIGATOR]

In deze kroniek wordt eerst stilgestaan bij het allesoverheersende onderwerp dat 2020 zal bepalen: de coronacrisis en de implicaties daarvan in een ondernemingsrechtelijke context. De meest in het oog springende ontwikkeling in dat verband is dat op 8 april jl. een spoedwet bij de Tweede Kamer is ingediend die het mogelijk zal maken om tijdelijk algemene vergaderingen van vennootschappen, verenigingen en coöperaties/onderlinge waarborgmaatschappijen te beleggen zonder fysieke aanwezigheid van aandeelhouders of leden. Daarna wordt ingegaan op andere grote maatschappelijke thema’s die zich in het ondernemingsrecht doen gevoelen, zoals de breed gedeelde zorgen over klimaatverandering, milieu en diversiteit in beleidsbepalende organen van de onderneming. Vervolgens wordt recente wetgeving belicht op zowel EU- als nationaal niveau. Ten slotte wordt de blik gericht op de highlights van de rechtspraak op de traditionele terreinen van bestuurdersaansprakelijkheid en jurisprudentie van de Ondernemingskamer.

[verder lezen in NAVIGATOR]

[lees de kroniek van het mededingsrecht in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van de intellectuele eigendom in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van het internationaal publiekrecht in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van het Europees privaatrecht in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van het Europees strafrecht in NAVIGATOR]

In deze kroniekperiode is een verschuiving te ontwaren in de rechtspraak van de Hoge Raad en in de rechtsliteratuur over de perceptie van (het begrip) schade en de wijze waarop de omvang van het schadebedrag waarvoor de betreffende schadeveroorzaker aansprakelijk kan worden gesteld, dient te worden vastgesteld. Ook valt op dat de relativiteit zich eveneens in een aantal van de Hoge Raad arresten en in de literatuur laat zien, een norm die in het kader van het bewijsrecht een vreemde eend in de bijt is. In het contractenrecht wees de Hoge Raad op 28 september 2018 een zeer belangrijk arrest over de betekenis van artikel 6:265 lid 1 BW inzake ontbinding van overeenkomsten. Het goederenrecht wordt in de kroniekperiode gekenmerkt door stevige arresten over pandrechten en de ‘chargeback’ van banken en over vraagstukken inzake een directe actie bij faillissement.

Lees het hele artikel in Navigator.

2019 is het zilveren jubileumjaar van de Algemene wet bestuursrecht. Dit jaar is het 25 jaar geleden dat de eerste delen van de Awb in werking traden en dat feit is niet onopgemerkt voorbij gegaan. Op een druk-bezocht congres over de jarige wet werd er teruggeblikt, maar zeker ook vooruitgekeken; verschillende veranderingen in het algemeen bestuursrecht zijn noodzakelijk en sommige zelfs al concreet aangekondigd. Daartoe noopt het steeds breder gedeelde inzicht dat de Awb-mens niet bestaat. Dat feit vraagt om een responsieve rechtsstaat, die ook nog eens rekening houdt met de voortgaande digitalisering. Verder heeft de Europeanisering van het bestuursrecht nog steeds een hoog tempo. Genoeg actuele en interessante ontwikkelingen dus, die hebben geleid tot een boordevolle kroniek.

Lees het hele artikel in Navigator.

In deze kroniekperiode vooral veel aandacht voor rechtspraak van de Grote Kamer van het EHRM. In het kielzog daarvan ook aandacht voor de uitleg van de Hoge Raad over het ondervragingsrecht en compensatie in geval van een politieverklaring van een niet-ondervraagde getuige die weliswaar niet beslissend was voor de strafrechter om tot een bewezenverklaring te komen, maar waaraan wel ‘significant weight’ toekomt. Maar we beginnen met een overzicht van verschenen wetenschappelijk onderzoek en enige wetgeving. De kroniek is overwegend procesrechtelijk van aard.

Lees het hele artikel in Navigator.

Het Benelux merkenrecht is gewijzigd. De Wet bescherming bedrijfsgeheimen is in werking. De apothekersvrijstelling is geen oplossing voor hoge prijzen van medicijnen. Smaken zijn niet auteursrechtelijk beschermd. Google en Facebook moeten gaan betalen en filteren.

Lees het hele artikel in Navigator.

Lees de kroniek van het internationaal publiekrecht in Navigator.
Lees de kroniek van het ondernemingsrecht in Navigator.
Lees de kroniek van het insolventierecht in Navigator.
Lees de kroniek van het mededingingsrecht in Navigator.
Lees de kroniek van het gezondheidsrecht in Navigator.
Lees de kroniek van het financieel recht in Navigator.
Lees de kroniek van technologie en recht in Navigator.

Een kroniek vermogensrecht over kernwaarden als bezorgdheid en betrouwbaarheid, over beloftes en onaanvaardbaarheid van bedingen en bevoegdheden. Veel aandacht voor uitleg, maar ook verjaring, erkenning en verrekening. Natuurlijk ook aandacht voor aansprakelijkheid, vooral betreffende schade aan bomen. En ten slotte een ‘cliffhanger’ over Tideman-vraagstukken.

Lees het hele artikel in Navigator.

De roep om maatschappelijk relevante rechtsbescherming in het sociaal domein leidt tot voorstellen voor uitbreiding van de rechtsmacht en uitspraakbevoegdheden van de bestuursrechter die het vernietigingsberoep ten aanzien van het besluit vér voorbijgaan. Of het uiteindelijk echt zover zal komen moeten wij afwachten. Zeker is dat de tendens van de indringendere rechterlijke toetsing van besluiten die wij eerder beschreven krachtig doorzet. Datzelfde geldt voor de Europeanisering van het bestuursrecht; de rechtsontwikkeling op dat gebied heeft een hoog tempo. Op andere terreinen is er ook de nodige dynamiek bij het tegemoetkomen aan steeds weer nieuwe vragen uit de rechtspraktijk. Genoeg actualiteiten dus voor een gevarieerde kroniek.

Lees het hele artikel in Navigator.

Het beeld van deze kroniek is dat het strafrecht, net als het heelal, maar blijft uitdijen. Meer en meer ongewenst gedrag wordt explicieter strafbaar gesteld en/of zwaarder bestraft, ook als ernstige gevolgen uitblijven. Bovendien is de langdurige werking van het strafrecht door de Hoge Raad verzekerd nu vervolgings- of executieverjaring niet snel aan de orde zijn bij misdrijven en de levenslange gevangenisstraf weer gewoon kan worden opgelegd. Dit alles ondanks de recidivecijfers waarmee de kroniek opent, die laten zien dat het strafrecht wellicht niet het wondermiddel is waarvoor het vaak gehouden wordt.

Lees het hele artikel in Navigator.

Toegang tot illegaal aanbod makkelijker maken is ook openbaar maken. Het Benelux Gerechtshof krijgt weer wat te doen en er kan meer bij het Bureau. Verwarringsgevaar is niet meer voldoende bij louter beschrijvende handelsnamen. Het Eengemaakte Octrooigerecht is er nog lang niet. De kinderkapperstoel en de multiplicité de formes zijn weg uit het modellenrecht. Een hanger kan verwateren en een grap kan duur zijn.

Lees het hele artikel in Navigator.

Lees de kroniek van het internationaal publiekrecht Navigator.
Lees de kroniek van het mededingingsrecht Navigator.
Lees de kroniek van het ondernemingsrecht Navigator.
Lees de kroniek van het insolventierecht Navigator.
Lees de kroniek van het Europees privaatrecht Navigator.

Deze kroniekperiode, die het 25-jarig bestaan van het Nieuw Burgerlijk Wetboek markeert, kenmerkt zich door een groot aantal Hoge Raad-arresten over de regels voor schadebegroting. Met name de toepassing van de artikelen 6:97 (wijze van schadebegroting), 6:98 (csqn-verband), 6:100 (voordeelstoerekening) en 6:101 BW (eigen schuld) laat een aantal nieuwe ontwikkelingen zien. Ook in het leerstuk van de verkrijgende verjaring wordt door de Hoge Raad een bevrijdende stap gezet. De synergie tussen open normen in het BW en de mogelijke toepassing daarvan binnen de maatschappelijke ontwikkelingen, maken het BW zo fluïde dat het mee kan bewegen op de golven van de tijdgeest. In dat kader is de inschatting dat het BW de tand des tijds met verve zal kunnen blijven doorstaan en er nog vele verjaardagen zullen volgen.

Lees het hele artikel in Navigator.

De reorganisatie van de bestuursrechtspraak wil maar niet vlotten. Het wetsvoorstel over de organisatie van de hoogste bestuursrechtspraak werd plotseling ingetrokken, maar over mogelijkheden om desondanks te komen tot meer rechtseenheid wordt nog druk gediscussieerd. Het relativiteitsvereiste werd echt gerelativeerd in deze kroniekperiode en ook het transparantievereiste is voor het eerst met succes ingeroepen, in beide gevallen was het argument van concurrentievervalsing van doorslaggevend belang. Ook werd afscheid genomen van oude doctrines op het terrein van de toetsing van besluiten op herhaalde aanvragen en de evenredigheid van beleidsregels. Ondertussen gaat de rechtsontwikkeling op diverse andere terreinen van het bestuursrecht verder. Genoeg voer voor een gevarieerde kroniek.

Lees het hele artikel in Navigator.

Na een redelijk lange aanloop zijn vanuit het Ministerie van Veiligheid en Justitie de eerste twee boeken in het kader van de Modernisering Wetboek van Strafvordering ter consultatie bekendgemaakt. Hierop zal de nadruk van de Kroniek liggen, al kan deze bespreking niet meer zijn dan een impressie. De stukken zijn zo omvangrijk dat een grondige bespreking ervan zijn eigen tijdschrift zou rechtvaardigen. Op het gebied van nieuwe wetgeving was het op zich redelijk rustig, al heeft de komst van eenvoudig witwassen als nieuw delict de Hoge Raad ertoe bewogen al vóór de inwerkingtreding daarvan met een kort overzichtsarrest te komen. De Hoge Raad liet zich het afgelopen half jaar voorts onder meer uit over oplichting en poging. Vanuit Straatsburg nog twee interessante uitspraken, waarbij in één daarvan Nederland over de knie werd gelegd door het EHRM. Kortom, er is weer van alles gebeurd.

Lees het hele artikel in Navigator.

Het aantreden van president Trump en VN secretaris-generaal Guterres op het wereldtoneel, vrede in Colombia, spierballenpolitiek tussen Nederland en Turkije, het nederzettingenbeleid van Israël en de ‘Syrische bewijzenbank’. Daarnaast Nederlandse uitbreiding van de rechtsmacht van internationale hoven en rechterlijke uitspraken over immuniteiten.

Lees het hele artikel in Navigator.

Lees de kroniek van de intellectuele eigendom in Navigator.
Lees de kroniek van het mededingingsrecht in Navigator.
Lees de kroniek van het ondernemingsrecht in Navigator.
Lees de kroniek van het gezondheidsrecht in Navigator.

Een kroniek wordt noodgedwongen gedomineerd door ‘wat de pot schaft’. Die pot verschaft deze keer een ruime aandacht voor het contractenrecht. Er passeert daarbij een groot aantal arresten de revue. Op microniveau zijn in deze kroniekperiode verschillende ontwikkelingen waar te nemen die op een grotere transparantie (zo niet: modernisering) duiden en welkome inzichten bieden die het justitiabelen mogelijk maken om hun keuzes en beleid daarop af te stemmen.

Lees het hele artikel in Navigator.

De inzet van de raadsman in de voorfase van het strafproces is voorlopig nog geen rustig bezit. Zoveel is wel duidelijk gelet op het rumoer van het afgelopen half jaar. In dit dossier is haast geboden, omdat het per saldo de verdachte is die niet het slachtoffer mag worden van een te zuinige uitleg en financiering van het recht op verhoorbijstand op het politiebureau. Daarentegen lijkt het erop dat bij de voortgang van Modernisering Wetboek van Strafvordering van meerdere kanten wordt geadviseerd juist wat op de rem te gaan staan. De vaste Kamercommissie heeft het dossier inmiddels opgepakt en voor de minister is nu ook parlementair de tijd van onbezorgdheid voorbij. Overigens blijven er met het onderzoek naar de Teeven-deal, de gefinancierde rechtsbijstand, eenvoudig witwassen en het gedoogbeleid van softdrugs wel meer hoofdpijndossiers open.

Lees het hele artikel in Navigator.

De organisatie van de bestuursrechtspraak blijft de gemoederen bezighouden. Een wetsvoorstel is ingediend, maar de discussie daarover is intens. Dat neemt niet weg dat de regering doorwerkt aan de uitvoering van haar reorganisatieplannen. De bestuursrechters werken ondertussen verder aan rechtsvorming in het bestuursrecht, onder meer door het stellen van (prejudiciële) vragen aan de Staatsraad A-G en het Hof van Justitie van de EU. Dat leidde bijvoorbeeld tot de relativering van het wettelijke relativiteitsvereiste en de toepassing van transparantievereisten bij de verdeling van Amsterdamse rondvaartbotenvergunningen.

Lees het hele artikel in Navigator.

De ontwikkelingen in de verslagperiode laten nog weer eens zien dat het ondernemingsrecht de technische regeling van het vakgebied in Boek 2 BW ruimschoots ontstegen is. Onder de steeds meer uitwaaierende banier het ‘ondernemingsrecht’, vinden brede discussies plaats over de betekenis en verantwoordelijkheid van ondernemingen en de rechten en verplichtingen van al degenen die door het doen en laten van een onderneming geraakt (kunnen) worden. De term ‘stakeholders’ is daarmee een steeds belangrijker begrip in het ondernemingsrecht aan het worden.

Lees het hele artikel in Navigator.

Het centrale thema van deze kroniek betreft de zoektocht naar normen. Een aantal herkenbare vragen uit recente rechtspraak komt aan bod waarachter als altijd normen en conventies verscholen gaan. Mag iemand die meer dan vijftien biertjes achter zijn kiezen heeft en schade veroorzaakt van zijn verzekeraar verwachten dat deze bij het sluiten van de verzekeringsovereenkomst duidelijk heeft gemaakt dat er dan geen dekking onder de verzekeringsovereenkomst bestaat? Of mag een bestuurder die de kenmerken van de faillissementswet niet kent, verwachten dat hem dan geen ernstig verwijt kan worden gemaakt? Of kan de werknemer die thuis over zijn deurmat valt, omdat hem eerder een bedrijfsongeval waarvan hij na een herstelperiode nog een beperking ondervond is overkomen, ook dan verwachten dat de werkgever voor dat vallen over de mat nog aansprakelijk is? Bij al deze vragen geldt: wat is de norm, waarom mag het wel of juist niet? Tijdens de kroniekperiode heeft de Hoge Raad de invulling van een aantal van de normen zichtbaar en inzichtelijk gemaakt. In de doctrine is daarop gereageerd en voortgebouwd. Dat is mooi want dan kan daar met open vizier op gereageerd worden.

Er was weer een hoop tumult in strafrechtelijk Nederland. Zo verloren we ‘onze’ twee bewindslieden, sneuvelde bij de Hoge Raad de bestraffing van verdachten die reeds moesten deelnemen aan het alcoholslotprogramma en liet de Afdeling Bestuursrechtspraak Raad van State in meer algemene zin dat programma struikelen. De modernisering van het Wetboek van Strafvordering kan met het verschijnen van de Contourennota nu echt op gang komen en het Openbaar Ministerie moet bij medeplegen en de strafbeschikking zijn zaakjes beter op orde brengen. Ook de financiering van het strafrechtsbedrijf stond op allerlei vlakken weer volop in de belangstelling. Het zijn slechts enkele punten die in deze kroniek straf(proces)recht besproken worden.

De discussie over de toekomst van de bestuursrechtspraak heeft een nieuwe impuls gekregen door het conceptwetsvoorstel Wet splitsing RvS en opheffing CRvB en CBb dat ter consultatie is gepubliceerd. De wet-gever moderniseert de bestuursrechtspraak echter niet alleen door een reorganisatie van (de rechtsmacht van) de hoogste bestuursrechters, ook het (concept)wetsvoorstel vereenvoudiging en digitalisering procesrecht speelt een belangrijke rol. Ondertussen zet de Europeanisering van het bestuursrecht aan alle kanten door.

Het online doorverkopen en uitlenen van e-books is omstreden. De thuiskopieheffing blijft een kostbaar hoofdpijndossier. Een parodie vereist een humoristische bedoeling. Onpersoonlijke geschriften en verweesde werken zijn niet meer beschermd. Een stoel is geen merk, maar een winkelinrichting mogelijk wel. Een ® kan nuttig zijn. Met oudere modellen moet één voor één worden vergeleken. In het octrooirecht gaat de discussie nog altijd over de beschermingsomvang en artikel 69 EOV. Naast afwijkend eigen IE-procesrecht krijgen we ook ons eigen auteurs-mandarijnen-contractenrecht met iustum pretium én open access. Kortom, in het IE-recht is het altijd feest. Behalve als het over de proceskosten gaat.