De rechtsstaat is vol van pilots, verbetervoorstellen en ambities. Het Coalitieakkoord en de meeste mensen in Nederland verlangen naar een samenleving waarin verschillen worden overbrugd in plaats van worden uitvergroot. Denk aan de grote duurzaamheidsopgaven voor klimaat, landbouw, natuur, woningbouw en energievoorziening, die zich lokaal moeten vertalen naar zienswijzen, bestemmingsplannen, vergunningen en afkoopregelingen. Ondernemers en individuele burgers hebben rechtvaardige preventie en oplossingen voor hun conflicten nodig, met goede rechtsbescherming als hun fundamentele belangen op het spel staan. Nationaal en internationaal lijkt het oplossend vermogen van de rechtsstaat eerder onder druk te staan, dan zich voortvarend te versterken. Hoe kunnen conflictoplossende instituties – met een grote rol voor juristen – samen een weg vinden om deze trend ten goede te keren? De maatschappelijke en economische waarde die zij kunnen toevoegen is immens. Wat is mooier en uitdagender dan de rechtspleging in zijn conflictoplossende kracht te krijgen?

[verder lezen in NAVIGATOR]

Artificiële intelligentie zal naar verwachting steeds vaker een rol spelen bij geneeskundige behandelingen. Wat als er daarna schade ontstaat? In welke gevallen kan de betreffende patiënt zijn schade verhalen op de hulpverlener (of het ziekenhuis)? Die vraag vormt de rode draad van dit artikel. In de bijdrage wordt ingegaan op twee mogelijke grondslagen voor medische aansprakelijkheid, specifiek bij het gebruik van AI. Allereerst op de tekortkoming in de sfeer van de geneeskundige behandelingsovereenkomst en in de tweede plaats op non-conformiteit in de zin van artikel 7:18 BW. Het artikel wil een bijdrage leveren aan de kritische analyse en systematisering van het materiële medische aansprakelijkheidsrecht, een invulling daaraan geven voor gevallen waarin AI-toepassingen zijn gebruikt en vaststellen wat verder onderzocht moet worden.

[verder lezen in NAVIGATOR]

De auteurs hebben onderzoek gedaan naar de (onverwachte) daling van het aantal handelszaken. In dit artikel beschrijven zij de belangrijkste conclusies en bevindingen. Twee constateringen die breed gedeeld werden door de respondenten in het onderzoek en die mogelijk ter verklaring van de daling kunnen worden genoemd zijn: procedures zijn complexer en duurder dan voorheen en grotere ondernemingen en advocatenkantoren zijn beter en professioneler georganiseerd.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Met de toenemende betrokkenheid van mensen bij andere dieren wordt de vraag steeds interessanter hoe dit engagement haar weerslag zou kunnen vinden in de structuren van de moderne democratische rechtsstaat. Terwijl men in Nederland voorlopig voldaan achterover lijkt te leunen na de civielrechtelijke erkenning dat dieren ‘geen zaken’ zijn, zijn de ontwikkelingen op het gebied van dierenrecht in het buitenland in volle gang. Zo kennen verscheidene constituties van Europese landen inmiddels een bepaling die de zorg voor dieren tot een verantwoordelijkheid van de staat verklaart. In deze bijdrage wordt onderzocht of deze optie ook voor Nederland interessant zou kunnen zijn. Is het wenselijk dieren via een staatsdoelstelling in de Grondwet een plek in de constitutionele structuren van de Nederlandse staat te bieden?

Lees het hele artikel in Navigator.

Dit artikel gaat over verschillende perspectieven op het huidige systeem van conflictoplossing en de waarde van mediationwetgeving voor een verbetering daarvan. Na een gezamenlijke inleiding waarin ze de hoofdlijnen schetsen van de ontwikkelingen van wetgeving op het gebied van mediation geven de auteurs ieder hun eigen opinie. Vervolgens verwoorden zij hun gezamenlijk gedragen aanbevelingen onder andere waar het mediationwetgeving betreft.

Lees het hele artikel in Navigator.

Doordat Frankrijk recent als tiende lidstaat van de Raad van Europa het Zestiende Protocol bij het EVRM heeft geratificeerd, zal het protocol op 1 augustus 2018 in werking treden. Nederland heeft het protocol, dat het mogelijk maakt om ‘advisory opinions’ te vragen aan het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, nog niet geratificeerd, maar heeft zich bij de totstandkoming actief opgesteld. Ratificatie is nabij: het goedkeuringswetsvoorstel ligt thans bij de Eerste Kamer. In deze bijdrage wordt de betekenis van het Zestiende Protocol in kaart gebracht met bijzondere aandacht voor strafrechtelijke kwesties.

Lees het hele artikel in Navigator.

In de jaren zestig waren er de Russell-tribunalen, in de eerste plaats tegen de VS, om de Vietnamoorlog aan de kaak te stellen. Dat was een initiatief van Bertrand Russell en Jean-Paul Sartre. De vorm was die van een rechtszaak, met een aanklager, een dagvaarding en een juridische kwalificatie van de feiten, doorgaans in termen van het internationaal (straf)recht. En er waren veel getuigen die hun ervaringen met de verdachte staat uitdroegen. Het oordeel kwam van een internationaal tribunaal van gerespecteerde juristen en intellectuelen gelieerd aan ngo’s op het gebied van de vrede en mensenrechten en het betrof doorgaans een veroordeling bij verstek, want staten plegen zich voor zo’n niet-officieel forum niet te verdedigen, hoewel daartoe nadrukkelijk uitgenodigd. Deze tribunalen waren vanzelfsprekend vooral op de publieke opinie gericht, politieke mobilisatie was het doel.

Lees het hele artikel in Navigator.

Het arrest Murray vs. Nederland was aanleiding voor de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid om de regelgeving op onderdelen aan te passen. Maar is deze aanpassing voldoende? Hoe is bijvoorbeeld in het licht van Murray het beleid te waarderen om in beginsel geen levenslanggestraften meer op te nemen in tbs-klinieken? Niet de wensen van de geestelijk gestoorde gedetineerde en ‘wat de meest juiste behandeling is’, zoals de minister in 1984 beloofde, lijken centraal te staan, maar vooral de wens van de regering om de veroordeelde zo lang mogelijk binnen te houden. Een dergelijk beleid is zowel strijdig met artikel 13 Sr als met artikel 3 EVRM.

Lees het hele artikel in Navigator.

De regelgeving omtrent curatele en mentorschap is duidelijk. Door de instelling van het mentorschap wordt de onder mentorschap gestelde handelingsonbekwaam op het gebied van verzorging, verpleging, behandeling en begeleiding. Omdat de regelgeving betreffende het mentorschap ook van toepassing is verklaard op de curatele, gelden deze bepalingen ook in de relatie curator en curandus en hulpverlener. Maar in gezondheidsrechtelijke regelgeving wordt almaar voortgeborduurd op het oude artikel 1653u BW dat zag op de relatie curator curandus die veel vermogensrechtelijker van aard is zonder de bepalingen van het mentorschap mee te nemen. Daarmee is al deze regelgeving in strijd met de regelingen met betrekking tot het mentorschap en de curatele. Maar vooral is deze regelgeving in strijd met de plicht van de overheid om een wel heel kwetsbare groep mensen te beschermen, een groep die vaak levenslang afhankelijk is van hulpverlening en juist een goede wettelijke vertegenwoordiging en bescherming behoeft.

Lees het hele artikel in Navigator.

#MeToo: als juristen staan we erbij en kijken we er naar. En wachten tot de zaken binnenkomen. Moeten we onze eigen rol niet eens bekijken? Wat is onze rol eigenlijk?

Lees het hele artikel in Navigator.

Recentelijk legde de minister van Justitie en Veiligheid de omstreden prediker Imam Fawaz Jneid op basis van de Tijdelijke wet bestuurlijke maatregelen terrorismebestrijding een gebiedsverbod op voor delen in Den Haag waarbinnen ook ‘diens’ als moskee dienstdoende boekhandel is gelegen. Volgens de burgemeester van Den Haag, die sterk op de maatregel aandrong, verkondigt Fawaz een ‘intolerante’ boodschap in een kwetsbare wijk die ontvankelijk is voor radicalisering. Op de keeper beschouwd komt dit gebiedsverbod neer op censuur.

Lees het hele artikel in Navigator.

Heel langzaam lijkt er iets te gaan veranderen in Den Haag ten aanzien van de houding tegenover democratieondermijnende ideologieën. De belangrijkste ideologie waar we tegenwoordig mee te maken hebben is volgens AIVD en NCTV het Salafisme, jihadisme, de radicale Islam, het islamisme (er zijn talloze benamingen in omloop). De invloed van deze stroming manifesteert zich bij de Syrië-gangers, maar ook in de preken van zogenaamde haatpredikers in moskeeën, zoals sjeik Fawaz met zijn Haagse boekwinkeltje.

Lees het hele artikel in Navigator.

Sinds ruim drie jaar worden in het bestuursrecht zaken afgedaan met toepassing van de Nieuwe zaaksbehandeling. Die houdt in dat de rechter zo snel mogelijk na binnenkomst van het beroep met partijen ter zitting bespreekt hoe hun zaak het beste kan worden aangepakt. De rechter beperkt zich niet tot een strikt juridische benadering van de zaak, maar is ook geïnteresseerd in het eventuele achterliggende conflict tussen partijen. De Nieuwe zaaksbehandeling is er op gericht dat zaken sneller worden afgedaan en vaker leiden tot een uitkomst die recht doet aan de belangen van de bij de procedure betrokken partijen. Hoe werkt de Nieuwe zaaksbehandeling in de praktijk? En hoe tevreden zijn partijen over de manier waarop de rechter hun zaak behandelt? In deze bijdrage doen wij verslag van onderzoek dat naar de praktijk van de Nieuwe zaaksbehandeling is verricht.

Voorkomen moet worden dat betere theorieën slechte(re) praktijken voortbrengen; herstelrecht zou niet met méér recidive moeten samengaan dan strafrecht. Vanuit die gedachte is empirisch onderzoek verricht naar de recidive van daders na hun deelname aan bemiddeling in strafzaken in Maastricht. In deze bijdrage worden de uitkomsten van dit onderzoek gepresenteerd. Uit het onderzoek blijkt onder meer dat daders met wie is bemiddeld, significant minder recidiveren dan daders die in het reguliere strafrechtelijke afdoeningstraject terecht zijn gekomen. De onderzoeksresultaten brengen de onderschrijving van de hypothese dat bemiddeling een gunstige invloed kan hebben op de recidive van deelnemende daders een stukje dichterbij.

Met veel belangstelling en instemming heb ik de analyse en de daarop gevolgde aanbevelingen gelezen van wat ik maar de Denktank HiiL zal noemen (NJB 2015/1322, afl. 27, p. 1816-1820) om de toegang tot recht te verbeteren. Hulde aan de initiatiefnemers die precies op het juiste moment met bruikbare voorstellen tot vernieuwing en verbetering komen. Moge de Commissie Wolfsen en in haar kielzog de politiek hun voordeel doen met wat hier aan verbeterslagen wordt voorgesteld.

Het stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand staat ter discussie, want het is kostbaar en de vraag is of het wel effectief is. De juridische professie biedt dure ‘papieren’ diensten aan die gemakkelijk via IT gestandaardiseerd en verbeterd kunnen worden, wat op den duur een bedreiging is voor de legitimiteit van de juridische ordening.

Allereerst willen we, namens de 24 ondertekenaars, Marleen van Geffen (hierna MvG) en Mies Westerveld (MW) van harte danken voor hun uitgebreide reactie en voor de aanvullingen die ze suggereren. Beide reacties stralen zowel een grote rechtsstatelijke ambitie uit als nieuwsgierigheid naar nieuwe en betere wegen om die te verwezenlijken.

Het staat een advocaat behoudens uitzonderingsgevallen vrij om zich te onttrekken aan een procedure. De onttrekking kent een proces-, civiel- en tuchtrechtelijke dimensie. In het licht van deze dimensies worden in dit artikel richtlijnen geschetst voor de advocaat die zich op zorgvuldige wijze wil onttrekken. Hierbij wordt gezien de grote procedurele consequenties van de onttrekking een ruime informatieplicht van de advocaat jegens de (ex-)cliënt bepleit.

In dit advies schetsen wij op persoonlijke titel enkele mogelijkheden om de toegang tot recht te verbeteren. Het gaat ons uitdrukkelijk om meer dan toegang tot het recht of toegang tot de rechter. Het gaat om rechtvaardige oplossingen van problemen tussen mensen, in het bijzonder voor diegenen die het minst conflictvaardig zijn. Het gaat ook om een goede ordening voor menselijke en zakelijke relaties, een ordening die conflicten waar mogelijk voorkomt. Het gaat ons dus uitdrukkelijk om de maatschappelijke effecten van de rechtspleging.

Op vrijdag 12 juni 2015 vond in Zwolle de jaarvergadering van de Nederlandse Juristen-Vereniging plaats. Terwijl de temperaturen buiten opliepen tot dertig graden, bespraken de leden van de NJV in het koele IJsseldeltacentrum drie lijvige preadviezen over de kwaliteit(sbeoordeling) van rechtspraak, wetgeving en rechtswetenschap. In de wandelgangen klonk veel lof voor het brede en actuele thema, dat voor iedere jurist relevant is. Wie vreesde voor oeverloze discussies over de vraag wat kwaliteit precies inhoudt, werd al snel gerustgesteld: in hoog tempo werd gediscussieerd over verantwoordelijkheden en concrete verbetermogelijkheden. Een impressie van de jaarvergadering.

Jaarrede van de voorzitter van de Nederlandse Juristen-Vereniging uitgesproken tijdens de Jaarvergadering van de Vereniging op 12 juni 2015 te Zwolle. Onderwerp van de rede is de bijdrage van de cassatieadvocatuur aan de rechtsvorming door de Hoge Raad, in het bijzonder na de inwerkingtreding van de Wet Versterking Cassatierechtspraak.

De vergadering wordt voorgezeten door de voorzitter van de NJV, de heer prof. mr. J.B.M. Vranken.