Artikelen van Marten Zwanenburg
Tijdschrift
NJB 28 (2024)
Een Europees leger en de Grondwet
Nu de wereld uiteenvalt in multipolaire blokken en de VS zich in een politieke crisis bevinden, rijst de vraag of de bescheiden militaire ambities en bevoegdheden van de EU nog houdbaar zijn. Sommigen zoeken het antwoord in een supranationale defensiebevoegdheid voor de EU. Dit artikel gaat over de grondwettelijke voorwaarden die gelden voor het hypothetische verdrag waarmee de EU-lidstaten de huidige multilaterale defensiesamenwerking zouden transformeren tot een supranationale militaire samenwerking.
75 jaar NAVO-verdrag: klaar voor nieuwe uitdagingen?
Dit artikel behandelt enkele aspecten van het NAVO-verdrag die van belang kunnen zijn wanneer Donald Trump opnieuw president van de VS zou worden. Het verdrag bevat belangrijke bepalingen voor het antwoord op de vraag of hij dan de VS uit de NAVO zou kunnen terugtrekken. Ook bepaalt het de reikwijdte van de verplichting om een andere lidstaat te hulp te komen wanneer die wordt aangevallen. En ten slotte vloeit uit het verdrag voort in hoeverre de NAVO en NAVO-commandanten kunnen beschikken over troepen van de VS. In de tekst van het verdrag blijkt er weinig aan in de weg te staan als een staat het Bondgenootschap wil verlaten of weigert een ander lid te hulp te komen.
‘Binnen een redelijke termijn…’: voor wie?
Bij het bepalen van de gegrondheid van een tegen hem ingestelde vervolging heeft eenieder recht op een eerlijke en openbare behandeling van zijn zaak, binnen een redelijke termijn, door een onafhankelijk en onpartijdig gerecht dat bij de wet is ingesteld, zo luidt artikel 6 lid 1 EVRM. Bij overschrijding van de redelijke termijn past de rechter terecht strafvermindering toe indien hij de vervolging gegrond acht. Maar houdt de rechter ook rekening met de belangen van de benadeelden of nabestaanden voor wie berechting van een verdachte binnen een redelijke termijn ook van groot belang kan zijn? Zolang er immers geen einduitspraak is, blijft in het geval van doodslag of moord voor de direct nabestaanden de schrijnende pijn voelbaar en staat het de rouwverwerking, zo zulks al mogelijk is, ernstig in de weg.
De burgemeester als compliance officer?
In het Wetsvoorstel transparantie en tegengaan ondermijning door maatschappelijke organisaties (Wtmo) krijgt de burgemeester de bevoegdheid om, als daar vanwege de openbare orde aanleiding toe is, bij maatschappelijke organisaties navraag te doen naar de herkomst, het doel en de omvang van donaties, evenals een aantal daaraan gerelateerde bevoegdheden. Het wetsvoorstel beoogt activiteiten tegen te gaan die erop gericht zijn de Nederlandse democratische rechtsstaat of het openbaar gezag te ondermijnen, of dreigen te ondermijnen. De voorgestelde bevoegdheden zouden nieuwe loten zijn aan de stam van de over de afgelopen jaren flink uitgebreide openbare-orde-bevoegdheden van de burgemeester. Op basis van het in december 2023 door de regering in gebruik genomen ‘Afwegingskader nieuwe burgemeestersbevoegdheden’ is echter ten minste een drietal stevige bedenkingen te plaatsen bij deze bevoegdheden, die slecht lijken te passen bij de rol en functie van de Nederlandse burgemeester. Bovendien is ook het gehanteerde afwegingskader zelf voor flinke verbetering vatbaar.
Tijdschrift
NJB 7 (2022)
Integriteit in het parlement
De Tweede en de Eerste Kamer hebben in de afgelopen twee jaar, zij het na lang dralen, een gedragscode voor hun leden vastgesteld. Aan deze gedragscodes is bovendien een stelsel van handhaving toegevoegd. Beide Kamers hebben daarmee een belangrijke stap gezet op het punt van integriteitsbevordering in het parlement. Maar het vaststellen van een gedragscode is één ding, waar het nu op aankomt is dat de toepassing en handhaving van de gedragsregels en het toezicht op Kamerleden ter hand worden genomen.
Voorlopige maatregelen in het strafrecht
In deze bijdrage wordt een aanzet gegeven om te komen tot een mogelijke uitbreiding van bevoegdheden van het OM, in het bijzonder het kunnen treffen van voorlopige maatregelen in de aanpak van (ondermijnende) criminaliteit. De invoering van voorlopige maatregelen in het commune strafrecht zou een bijdrage kunnen leveren aan een betere verdeling van bevoegdheden tussen de burgemeester en de officier van justitie. Dat zou kunnen leiden tot een betere positionering en zichtbaarheid van het OM in de criminaliteitsbestrijding en daarmee de burgemeester minder kwetsbaar maken voor de tegenkracht die van criminelen uitgaat. Ook op het terrein van rechtsbescherming tegen voorlopige maatregelen, die in de huidige vorm nog wel eens als onvoldoende wordt gekenschetst, kan het strafrecht een positieve bijdrage leveren.
Professionele standaarden voor juridisch medewerkers
Juridisch medewerkers vervullen een belangrijke rol binnen de Rechtspraak. Toch is er weinig vastgelegd over de taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden die juridisch medewerkers hebben en de rol die zij geacht worden te vervullen in het rechterlijk besluitvormingsproces. Voor rechters zijn inmiddels professionele standaarden vastgesteld. Is het niet hoog tijd om deze ook voor juridisch medewerkers te formuleren?
De Russische antisatellietwapentest
Ruimtesystemen zijn van essentieel belang voor vele aspecten van het civiele leven, de nationale veiligheid en het functioneren van moderne krijgsmachten. Een onlangs uitgevoerde Russische antisatellietwapen (ASAT-)test leidde tot grote zorgen over dit soort testen en de groeiende hoeveelheid ruimtepuin die daar het gevolg van is. Dergelijke testen hebben bovendien een destabiliserend effect en dragen bij aan een wapenwedloop in de ruimte. Opvallend is dat staten en internationale organisaties die reageerden op de Russische test niet stelden dat er sprake was van een schending van het internationaal recht. Mogelijk biedt het bestaande recht onvoldoende duidelijkheid. Een aanvulling daarop in de vorm van een ban on destructive ASAT tests zou daarom een belangrijke stap ter beperking of voorkoming van ruimtepuin veroorzakende ASAT-testen zijn. De onderhandelingen over nieuwe richtlijnen verlopen echter moeizaam.
Reactie op Een regeling voor ‘verantwoord draagmoederschap’?
In het artikel Een regeling voor ‘verantwoord draagmoederschap’? Misvattingen rondom het conceptwetsvoorstel Kind, draagmoederschap en afstamming’ stellen auteurs Van Beers & Bosch dat er onproblematische vormen van draagmoederschap zouden bestaan. Zij schrijven namelijk dat ‘(…) het bestaande ontmoedigingsbeleid zijn doel voorbijschiet. Ook onproblematische vormen van draagmoederschap worden nu ontmoedigd, terwijl draagmoederschap mogelijkheden biedt aan groepen die anders geen ouder kunnen worden zoals mensen met vruchtbaarheidsproblemen en homostellen’. Onproblematische vormen? De auteurs vinden kennelijk deze vormen, door er verder immers geen enkel woord aan te besteden, zonder meer acceptabel. Deze opvatting lijkt voort te komen uit een inmiddels tamelijk algemeen aangehangen vertrekpunt, namelijk dat alle mensen gelijk recht hebben op een kind dat dan eventueel ook niet van hen behoeft af te stammen (deels of helemaal niet).