Artikelen van Marlies van Eck
TijdschriftNJB 20 (2022)
De regeling van toedeling van zaken aan rechters
De zaakstoedeling dient met het oog op de rechterlijke onafhankelijkheid en de onpartijdigheid van de rechter met bijzondere waarborgen omgeven te zijn. De vraag is hoe in de Nederlandse rechterlijke organisatie die waarborgen verankerd zijn. Na lang dralen kwam in 2019 een Code zaakstoedeling tot stand. In het verlengde daarvan zijn door de gerechtsbesturen zaakstoedelingsregelingen per rechtsgebied opgesteld. De zaakstoedeling is een essentieel element in het kader van de rechterlijke onafhankelijkheid en rechterlijke onpartijdigheid. Blijkens de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens dient de regeling van zaakstoedeling in de wet, afkomstig van het parlement, verankerd te zijn. In Nederland wordt een wettelijke verankering van de contouren en vormgeving van de toedeling van zaken node gemist. Ook de instanties die belast zijn met taken en bevoegdheden op het terrein van zaakstoedeling behoeven een grondslag in de wet. De vereisten voor een ‘tribunal established by law’ zijn in het geding.
Olievlek op vlek
De Fraude Signalering Voorziening (FSV) is een applicatie van de Belastingdienst waarin meldingen werden opgenomen over (vermeende) fraude en signalen. De lijst werd gebruikt voor het beoordelen van belastingaanslagen, het beoordelen van aanvragen van toeslagen en informatie-uitwisseling met andere overheidsorganisaties. Dat vermelding in de FSV vergaande gevolgen kon hebben, staat inmiddels vast. In dit artikel wordt onderzocht in hoeverre burgers rechtsbescherming genieten ten aanzien van plaatsing op de FSV-lijst en hoe die eventueel kan worden verbeterd.
Toegang tot het recht
In september 2021 stelde de toenmalige Minister voor Rechtsbescherming Sander Dekker vast dat je van de gedupeerden van de toeslagenaffaire niet kunt zeggen dat ze geen toegang tot het recht hadden. ‘Want ze kwamen uiteindelijk wel bij de Raad van State. Alleen werden ze daar in het ongelijk gesteld.’ Drie maanden later verbond journalist Folkert Jensma de volgende conclusie aan het feit dat steeds minder mensen met een rechtsprobleem een beroep doen op rechters of advocaten: ‘Toegang tot het recht is een geloofsartikel, maar de burger stemt met de voeten.’ En weer twee weken later waarschuwde de Nationale ombudsman dat het fenomeen OM-afdoening op gespannen voet staat met de toegang tot recht (zonder het) van slachtoffers. Drie sprekers, drie interpretaties, de tijd lijkt rijpt om het concept toegang tot het recht aan een nadere inspectie te onderwerpen.
Verhoging van de appelgrens in de Wet Mulder
De voorgestelde verhoging van de appelgrens in de Wet administratiefrechtelijke handhaving verkeersvoorschriften (Wahv) te verhogen van € 70 naar € 110 stuit op een aantal fundamentele bezwaren. Het is vanuit het oogpunt van rechtsbescherming onwenselijk dat als gevolg van deze verhoging (nog) meer zaken buiten de competentie van het Gerechtshof Arnhem Leeuwarden worden gebracht. In de tweede plaats vervult het hoger beroep bij dat hof een belangrijke functie vanuit het oogpunt van rechtseenheid. Tot slot valt een appelgrens van € 110 ook vanuit een rechtsvergelijkend perspectief niet te verdedigen.
TijdschriftNJB 40 (2018)
Algoritmische rechtstoepassing in de democratische rechtsstaat
Besluitvorming op basis van algoritmen heeft de plaats ingenomen van menselijke oordeelsvorming op basis van vuistregels. De komst van algoritmische toepassing van het bestuursrecht heeft veel goeds gebracht. Maar deze transformatie roept ook nieuwe vragen op over discretionaire ruimte en over de controle op de bureaucratie. Vanouds zijn er zorgen over de democratische en rechtsstatelijke beheersing van grootschalige overheidsbureaucratieën. Als de discretionaire ruimte zich verplaatst naar systeemontwikkelaars, software engineers, data professionals en artificiële intelligentie, moet ook een herbezinning volgen op de controle hierop.
Lees het hele artikel in Navigator.
De betekenis van de AVG voor geautomatiseerde besluitvorming door de overheid
In deze bijdrage wordt verkend hoe geautomatiseerde besluitvorming door de overheid zich verhoudt tot het verbod op geautomatiseerde besluitvorming zoals neergelegd in artikel 22 Algemene verordening gegevensbescherming. Dit verbod blijkt van toepassing op geautomatiseerd tot stand gekomen besluiten in de zin van de Algemene wet bestuursrecht. Wanneer een besluit niet ‘uitsluitend’ is gebaseerd op geautomatiseerde verwerking, dan is het verbod niet van toepassing. Een uitzondering op het verbod neergelegd in artikel 22 AVG is mogelijk wanneer daar op nationaal niveau een wettelijke grondslag voor is. Een zoveel mogelijk specifieke wettelijke grondslag zou daarbij de voorkeur hebben. In dat geval wordt de wetgever namelijk gedwongen om bewust stil te staan bij de noodzakelijkheid en proportionaliteit van het gebruik van een algoritme en na te denken over de benodigde waarborgen.
Lees het hele artikel in Navigator.
Geld maakt niet gelukkig, maar wel gezond!
Recent publiceerde de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) een policy brief met aanbevelingen voor een toekomstig preventief gezondheidsbeleid. Dit vanuit, zoals de titel van het rapport stelt, ‘een realistisch perspectief op de sociaal economische gezondheidsverschillen’. Als huisarts werkzaam in een sociaal zwakke wijk heb ik deze policy brief gelijk gelezen. Tot welke aanbevelingen komt de WRR? Kort en krachtig: wees er vroeg bij (van ‘foetus tot 18 jaar’), focus op achterstandsgroepen (dat wil zeggen mensen met een lage sociaal-economische status) en concentreer je op de grote leefstijlproblemen roken, alcohol en overgewicht. Wat is de nieuwswaarde van dit rapport? Draait de WRR in zijn rapport niet om de hete brij heen, namelijk het feit dat preventie in de kern een zaak is van geld(gebrek)? En hoe verhoudt dit alles zich tot het verkleinen van de sociaal-economische verschillen? Naar mijn weten begeven we ons hier op het terrein van de grondrechten, niet in de laatste plaats het recht op gezondheid.
Lees het hele artikel in Navigator.