In dit artikel betogen de auteurs dat het dogma waarin het strafrecht en (in mindere mate) het civiel recht als vangnet fungeren bij de bescherming van de fysieke leefomgeving verlaten moet worden. Het nadeel van dat systeem is namelijk dat ook bij grove gevallen van milieuverstoring, zelfs met concreet gevaar voor de menselijke gezondheid als gevolg, rechtsbescherming onder druk staat. Bepleit wordt om meer in te zetten op de autonomie van het privaat- en strafrecht, waardoor het mogelijk wordt in gevallen van ernstige milieuvervuiling publieke regulering aan te vullen en in sommige gevallen zelfs te ‘overrulen’. Dat pleidooi heeft de nodige implicaties voor de aansprakelijkheidsrechtelijke en strafrechtelijke beoordeling en leidt tot verscheidene vervolgvragen en uitdagingen.

[verder lezen in NAVIGATOR]

De coronacrisis heeft pijnlijk duidelijk gemaakt dat het noodrecht voor crises met een nationale impact niet of nauwelijks functioneert. Bij de op handen zijnde herziening van het klassieke staatsnoodrecht en het nationale crisisrecht is het wellicht wijs om niet meteen te beginnen met het opwarmen van de oude prak. We kunnen ons misschien beter richten op een herziening van het obsolete, ondoorzichtige en onwerkbare huidige systeem, waarbij we ons laten inspireren door het gemeentelijk noodrecht. Dat doet namelijk al sinds 1851 tot op de dag van vandaag bijzonder effectief dienst in de rampenbestrijding en crisisbeheersing.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Het Europese Hof van Justitie heeft op 16 februari 2022 in de door Polen en Hongarije aangespannen zaken beslist dat voor het conditionaliteitsregime van EU Verordening 2020/92 voldoende grondslag bestaat in het EU-verdrag. Ook heeft het bepaald welke procedurevoorschriften daarbij moeten worden nageleefd. Het is een richtinggevend arrest maar het zal voor een effectieve bescherming van een onafhankelijke rechtspraak in Polen nog (te) lang duren voordat dit mechanisme feitelijk echt uitwerking heeft. Dat wordt niet anders na de aankondiging van de EU Commissie van 5 april 2022 dat zij op basis van deze verordening een procedure gaat starten tegen Hongarije.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Teun Struycken sr. betoogt in NJB 2022/356 dat de Nederlandse rechter zich niet moet inlaten met het toetsen van arbitrale vonnissen die zijn gewezen op basis van investeringsverdragen. De bijdrage van Struycken is prikkelend, maar naar onze mening niet overtuigend. Een korte reactie.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Max van Leyenhorst en Wouter de Clerck hebben kennisgenomen van mijn artikel. Dat verheugt me, maar zij hebben mij niet overtuigd. Zij bevestigen op het punt van bevoegdheid van de Nederlandse rechter inzake arbitrage de Haagse uitspraken waarbij ik juist een vraagteken heb gezet.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Recente ontwikkelingen nopen nog eens tot een blik in de ‘achteruitkijkspiegel’ naar het begin van de aanpak van de COVID-19-crisis. In Nederland is de Onderzoeksraad voor Veiligheid doende met een retrospectief onderzoek, zodat wij lessen en lering kunnen trekken uit deze majeure crisis. Voor daarna is een parlementaire enquête in het vooruitzicht gesteld. In dit artikel staat strikt genomen noch het medisch beleid, noch de organisatie van de crisisbestrijding in het middelpunt, maar een fundamentelere kwestie: de rechtmatigheid van de overheidsstrategie. Het is namelijk niet om het even welke keuzes de overheid maakt. Niet alleen qua gevolgen, maar ook in de mate waarin de uitvoerende macht zich daarbij aan haar wettelijke opdracht houdt. Daarover gaat deze bijdrage.

[verder lezen in NAVIGATOR]

De Staat is verplicht om in te grijpen bij het uitbreken van een pandemie van een gevaarlijke ziekte en moet dan maatregelen treffen om deze zoveel mogelijk in te dammen. Maar daarbij hoort een ingewikkelde afweging van conflicterende fundamentele rechten, belangen en redelijkerwijze van de ingreep te verwachten gevolgen. Deze noodzakelijke grondrechtelijke toetsing was, is en blijft maar achterwege bij de coronamaatregelen die in Nederland uitgevaardigd worden.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Universiteiten hebben in het verleden hun uiterste best gedaan om buitenlandse studenten aan te trekken, zij brengen immers geld in het laatje, maar het succes van deze campagnes is ze de laatste jaren boven het hoofd gegroeid en de noodklok werd geluid. In antwoord daarop is momenteel een wetsvoorstel aanhangig dat de instroom van buitenlandse studenten beoogt te reguleren. Op grond van Europees recht is dit echter helemaal niet mogelijk. Maar het is ook niet nodig. Wanneer onderwijsinstellingen met elkaar in contact komen, elkaar niet als concurrenten zien maar samen optrekken, hebben ze de Nederlandse overheid helemaal niet nodig om met discutabele wetgeving hun, deels zelf veroorzaakte, problemen op te lossen.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Zinnen gebruiken met meer leestekens dan woorden onthult bezorgdheid en betrokkenheid. Hartlief deed dat recent in een Vooraf in het NJB. Het betrof bescherming van persoonsgegevens, de Autoriteit Persoonsgegevens en uitlatingen van mij in het bijzonder.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Het is goed dat mijn collega Dijkstra een artikel heeft geschreven over mogelijke grenzen aan de demonstratievrijheid van rechters. Als een van de in toga demonstrerende Nederlandse rechters in de Mars van de 1000 toga’s in Warschau op 11 januari 2020 voel ik de behoefte om te reageren en verantwoording af te leggen.

[verder lezen in NAVIGATOR]

De rol van de rechter in de toeslagenaffaire drukt ons met de neus op wat een rechtsstatelijke crisis genoemd mag worden. Het siert de voorzitter van de Afdeling bestuursrechtspraak dat hij in zijn reactie bereid is toe te geven dat het misging. Maar de excuses en delen van de toelichting daarbij overtuigen bepaald niet. Bestudering van de wetten en toelichtingen daarop die de kinderopvangtoeslagen beheersen, leert dat de hoogste bestuursrechter de wil van de wetgever helemaal niet heeft gevolgd. De rechter schiep en sanctioneerde een uitleg en wetstoepassing waarvoor de wet geen grondslag bood. Dat is bij zulke diep ingrijpende besluiten uit rechtsstatelijk oogpunt ernstig, en roept meer vragen op over hoe dat mogelijk was dan beantwoord worden.

[verder lezen in NAVIGATOR]

De wijziging in oktober 2019 van de rechtspraak van de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State inzake de terugvordering van kindertoeslagen is juridisch een begaanbare weg, maar doet gekunsteld aan en is aan niet-juristen moeilijk uit te leggen.

[verder lezen in NAVIGATOR]

De staat van de rechtsstaat in de EU is recentelijk sterk verslechterd. Volgens onafhankelijke wetenschappelijke studies bestaat de EU simpelweg niet langer enkel en alleen uit democratische rechtsstaten. Hongarije en Polen zijn de voornaamste probleemgevallen. Dit heeft een grote en groeiende discrepantie tussen bindend Unierecht en de werkelijkheid tot gevolg. De situatie is urgent. Maar er zijn ook vele opties om hier snel iets aan te doen. Er zijn rechtsmiddelen die al lang op de plank liggen maar tot op heden niet worden ingezet. Daartoe overgaan zal wel keuzes vergen, ook van een land als Nederland.

[verder lezen in NAVIGATOR]

The beginning of 2020 was filled with optimism, caused by the ‘march of the thousand robes’ on the 11th of that month in Warsaw and the resolution of 23 January 2020 issued by the Polish Supreme Court giving judges of Poland’s ordinary courts a tool in the form of a ‘test of independence’. By the end of the year this optimism has burst like a bubble, turning into a feeling of bitterness. The ruling camp in Poland used the whole of last year to circumvent or disregard the actions of the bodies of the European Union intended to protect the independence of the Polish judiciary, and to simultaneously deepen the process of its political subordination. The feeling of bitterness is deepened by the passive attitude of the European Commission, which is not fulfilling its obligations as guardian of the treaties.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Some judges in the EU can no longer trust their own governments to protect the rule of law in their own countries. Judges in the EU are also EU citizens and as such entitled to the same freedom, security, justice and fundamental rights just like any other EU citizen. Yet this also is no longer the case in every country of the EU. In Poland judges are suspended and then persecuted. There is work to do now for all of us to support the battle of the Polish judges for the preservation of their independence and impartiality. This is a responsibility for the whole EU judiciary as a vital institution of the EU.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Het project KEI is volgens de Raad voor de Rechtspraak aan een ‘reset’ toe. Oud vice-president van de Raad van State, mr. H.D. Tjeenk Willink, pleit voor een herbezinning van de rol van de rechter. Dit komt de auteur dezes voor als het natuurlijke moment om ook de functie en invulling van het burgerlijk procesrecht tegen het licht te houden.

Lees het hele artikel in Navigator.

Deze bijdrage staat in het teken van (zichtbare) tattoos bekeken vanuit een juridisch perspectief. Uiteengezet wordt of het aan banden leggen van (zichtbare) tattoos door werkgevers een beperking is van algemeen geldende grondrechten, waarna wordt bezien of werkgevers een inbreuk op deze grondrechten mogen maken en in welke omstandigheden dat het geval is.

Lees het hele artikel in Navigator.

Met de aankondiging dat wetgeving wordt voorbereid om franchisenemers beter te beschermen wordt opnieuw een poging gedaan de (rechts)verhouding tussen franchisegever en franchisenemers te stabiliseren. Daartoe is nodig dat de positie van de franchisenemer wordt versterkt. Of de roep van franchisenemers om ongelijkheidscompensatie door normatieve regels zal worden verhoord is onduidelijk want het principe van contractsvrijheid zal vérgaand worden geëerbiedigd.

Lees het hele artikel in Navigator.

In haar bijdrage ‘Wie zijn schulden betaalt verarmt echt niet?’ legt mr. L.C. Heuveling van Beek de vinger op de zere plek. In de schuldindustrie zijn er veel perverse prikkels die leiden tot een stapeling van kosten bij de debiteur. Haar voorgestelde oplossing introduceert echter een perversiteit zonder weerga.

Lees het hele artikel in Navigator.

‘Een perversiteit zonder weerga’, ‘maatschappelijk verantwoord incasseren is alleen (cursivering HvB) dan duurzaam mogelijk, als het is verankerd in het business model van een onderneming’ en ‘debiteur centraal’. Dat zijn grote woorden.

Lees het hele artikel in Navigator.

Voor het strafrecht is het van groot van belang dat verklaringen die mensen tegenover de politie afleggen overeenstemmen met de werkelijkheid. Bij alledaagse gebeurtenissen onthouden we lang niet alles en is ons geheugen feilbaar. Deze normale geheugenprocessen spelen ook een rol als we emotionele en schokkende gebeurtenissen meemaken. Maar bij een emotionele of schokkende gebeurtenis, bij mensen met PTSS en na therapie kunnen ook enkele bijzonderheden optreden. Het geheugen is bovendien vatbaar voor beïnvloeding, al geldt dit voor sommige mensen meer dan voor anderen. Een aantal recherchepsychologen werkzaam bij de Nationale politie beschrijven in dit artikel de laatste wetenschappelijke stand van zaken op dit terrein.

Lees het artikel in Navigator.

Zoals velen inmiddels weten, maak ik me al jaren zorgen over de ‘verbestuurlijking’ van de rechterlijke macht: de overheersende aandacht voor organisatie (met schaalvergroting), kostenbewustzijn (met normbedragen) en productie (met doorlooptijden). Alles geheel in lijn met het heersende bestuurlijke- en managementdenken. De Raad voor de rechtspraak speelde en speelt in die verbestuurlijking een belangrijke rol. Het inhoudelijke tegenwicht vanuit de rechters zelf tegen dit bestuurlijk overwicht ontbreekt. De discussie over wat de rechterlijke functie inhoudt is de laatste veertig jaar niet meer gevoerd. Toch is de maatschappij drastisch veranderd en de rol van het recht, en daarmee de functie van de rechter, een andere geworden. Maar hoe kan je een functie (beter) organiseren (en zeker digitaliseren) als er geen duidelijkheid bestaat over de inhoud van die functie? Niemand lijkt zich die vraag ooit te stellen.

Lees het hele artikel in Navigator.

Net als bij vorige evaluaties komen de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie slechts in enkele gevallen tot de conclusie dat een arts bij levensbeëindigend handelen niet alle zorgvuldigheidseisen heeft nageleefd; vaak gaat het bovendien niet om de kernvereisten van de wet (verzoek, lijden, mogelijkheid van alternatieven), maar om de zorgvuldigheidseisen inzake consultatie en medisch zorgvuldige uitvoering. De afhandeling van de zaken door het OM leidde tot nu toe niet tot een procedure van strafvervolging. Op die terughoudende opstelling van het OM kwam kritiek: het liet daardoor kansen liggen om belangrijke interpretatiekwesties rond de Wtl aan de strafrechter voor te leggen, met name ook in gevallen waarin de RTE’s en het OM een casus verschillend beoordelen. Sinds najaar 2017 lijken de teugels iets strakker te worden aangetrokken: er loopt nu in een vijftal ‘onzorgvuldig zaken’ een strafrechtelijk onderzoek. Staan we aan de vooravond van een strenger strafvervolgingsbeleid?

Lees het hele artikel in Navigator.

Het verschil in procesrisico tussen incassobureaus die vorderingen opkopen tegen een fractie van de oorspronkelijke waarde en de consumenten bij wie zij daarop gaan incasseren, is zo groot dat de consument gedwongen is zich bij voorbaat bij zijn verlies neer te leggen. Dat is niet rechtvaardig en dat is niet waar ons rechtssysteem voor is bedoeld. Forfaitaire buitengerechtelijke kosten spelen een dubieuze rol in dit voor incassobureaus aantrekkelijke verdienmodel.

Lees het hele artikel in Navigator.

Bart Groen bepleit in het NJB van 9 maart een verlenging van het rechterlijk leven. Dat pleidooi onderschrijf ik graag. Het altijd lastige probleem van hoe met een ouder wordend iemand te bespreken dat het niet zo goed meer gaat en misschien tijd is te stoppen, wordt - zo zegt ook Groen - ondervangen door het simpelweg niet meer inzetten van de plaatsvervanger.

Lees het hele artikel in Navigator.