Geschillen over de uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen worden beslecht door de Tweede Kamer zelf. Rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) zet het Nederlandse stelsel echter onder druk. Uit recente rechtspraak van het EHRM blijkt dat de beslechting van verkiezingsgeschillen door de Tweede Kamer zich moeilijk verhoudt met artikel 3 Protocol 1 EVRM, waarin het recht op vrije en eerlijke verkiezingen is vastgelegd. Mede naar aanleiding van de rechtspraak van het EHRM is op nationaal niveau dan ook het besef gerezen dat het Nederlandse stelsel herziening behoeft. Een advies van de Kiesraad naar aanleiding van de jurisprudentie van het EHRM, een Kamerbrief die daarop volgde en een recent advies van de Raad van State wijzen in die richting. Uit die documenten blijken ook de aandachtspunten voor de (grond)wetgever bij het vormgeven van dit nieuwe stelsel. In deze bijdrage worden deze aandachtspunten belicht en becommentarieerd, opdat ze in de verdere discussie over deze materie een rol zullen spelen. De centrale vraag in deze bijdrage is dan ook: hoe moet het nieuwe stelsel voor de beslechting van verkiezingsgeschillen worden vormgegeven? Het artikel blijft beperkt tot de beslechting van geschillen die bij de Tweede Kamerverkiezingen optreden: verkiezingen voor andere vertegenwoordigende organen blijven buiten beschouwing.

[verder lezen in InView]

Voor strafbare feiten waarvoor de rechter in beginsel een onvoorwaardelijke gevangenisstraf van drie maanden oplegt, zou serieus moeten worden nagegaan of er een gelijkwaardig alternatief mogelijk is in de vorm van een vrijheidsbeperkende taakstraf of elektronische detentie, omdat een korte gevangenisstraf meer kwaad dan goed doet. Dit artikel doet verslag van een week aan de enkelband op verzoek van Reclassering Nederland.

[verder lezen in InView]

Er is de nodige onrust ontstaan over het aangekondigde plan van het kabinet om een asielcrisis uit te roepen. Hoewel de plannen hevig onder vuur kwamen te liggen tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen, is inmiddels duidelijk dat het kabinet eraan wenst vast te houden. Het startschot voor alle onrust werd gegeven door het regeerprogramma van het kabinet, dat premier Schoof op 13 september presenteerde. Deze bijdrage voorziet enkele tijdens die persconferentie gedane uitspraken van duiding en juridisch commentaar. Wat zegt het kabinet nu eigenlijk? Snijdt dit juridisch hout? En wat zijn de consequenties?

[verder lezen in InView]

De traditionele regels in het BW over de totstandkoming van overeenkomsten gelden op eenzelfde wijze voor het sluiten van offline en online overeenkomsten. Hoewel die BW-regelgeving technologie-neutraal is geformuleerd is het toch de vraag in hoeverre deze regels voldoende toereikend en toepasbaar zijn bij het online contracteren met een consument en hoe zij zich verhouden tot geïmplementeerde regels met een Europese oorsprong. Het is geen gemakkelijke opgave alle regels van Europese oorsprong nu en in de toekomst zorgvuldig te implementeren in het BW en het steeds complexer wordende privaatrecht zo goed en zo gestructureerd mogelijk te codificeren.

[verder lezen in InView]

De gelijkebehandelingswetgeving biedt, naast de Arbo-wet en de verplichtingen voortvloeiend uit goed werkgeverschap, ook nuttige handvatten om grensoverschrijdend gedrag aan te pakken.

[verder lezen in InView]

Dwingende regels van goederenrechtelijke aard kunnen een belemmering vormen voor verduurzaming. Daaraan komen kostbare apparaten te pas die door natrekking deel kunnen gaan uitmaken van het gebouw waarop of waarin zij zijn geplaatst. Dat kan een obstakel vormen als de eigendom en de verantwoordelijkheid bij een exploitant blijven en de gebouweigenaar slechts groene energie of warmte of andersoortig genot van de zaak als dienst afneemt. In de praktijk is daarom een alternatieve, op het verbintenissenrecht gestoelde, (financierings)structuur ontwikkeld die in dit artikel, met alle haken en ogen, wordt beschreven en geanalyseerd.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Voor politieke partijen die in het kader van hun verkiezingscampagnes een bepaalde doelgroep willen bereiken, biedt microtargeting een effectief instrument. Maar voor effectief microtargeten is de verwerking van persoonsgegevens noodzakelijk, die gegevens zijn immers nodig om de gewenste doelgroep te bereiken. De risico’s die aan deze politieke microtargeting kleven zijn intussen bekend en Europese regelgeving om die risico’s, bovenop de door de AVG gestelde randvoorwaarden, te beteugelen is aanstaande in de vorm van de voorgestelde Transparantieverordening. Dat voorstel herbergt anderzijds ook wel wat ongewenste implicaties voor het verkiezingsproces.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Gerechtelijke bestuurders hebben het al gauw aan de stok met hun rechters. Naast de leden van de Raad voor de rechtspraak zijn er nogal wat van die bestuurders vandaag-de-dag! Niet alleen presidenten, per gerecht heb je ook een aantal ‘afdelingshoofden’ en ‘teamleiders’ (of hoe ze ook mogen heten). Kortom: de ‘leidinggevenden’. Zij managen de rechtspraak. Kan dat eigenlijk wel?

[verder lezen in NAVIGATOR]

Na de onlangs afgeronde onderzoeksevaluaties van de Nederlandse rechtenfaculteiten reflecteert de Raad der Decanen op de uitkomsten daarvan en daarmee op de staat van het rechtswetenschappelijk onderzoek in Nederland. De Raad beoogt daarmee een landelijk beeld te schetsen van de huidige en toekomstige kansen en kwetsbaarheden van de rechtswetenschap. Tegelijkertijd wordt met deze reflectie aan een breed publiek inzicht verschaft in de huidige realiteit van rechtswetenschappelijk onderzoek en de belangrijkste ontwikkelingen die gaande zijn. Ook hoopt de Raad dat deze reflectie bijdraagt aan een ontwikkeling waardoor er binnen de verschillende faculteiten meer wordt gediscussieerd over de uitkomsten van dit soort evaluaties.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Het conceptvoorstel voor de Wet op de politieke partijen adresseert een aantal gebreken in de bestaande regels omtrent politieke partijen. Decentrale politieke partijen moeten nu ook gesubsidieerd gaan worden, zij moeten transparantie gaan betrachten over ontvangen donaties en er komt een onafhankelijke toezichthouder. Bij de beoogde vormgeving van de regels op dit gebied zijn weliswaar enkele kanttekeningen te plaatsen, maar de aangekondigde stappen zijn in beginsel welkom. Datzelfde geldt voor de nieuwe regeling omtrent het partijverbod, die voorziet in een specifiekere verbodsgrondslag dan het onbepaalde openbare ordebegrip van artikel 2:20 BW. Minder voor de hand liggend zijn de overige regels die sterk leunen op het belang van transparantie. Blijkens het voorstel moet de kiezer zijn keuze niet langer ‘slechts’ kunnen baseren op de standpunten van partijen en hun financiële integriteit, zoals nu het geval is, maar moet hij daarbij ook de interne partijstructuur en de wijze van campagnevoering in ogenschouw kunnen nemen.

[verder lezen in NAVIGATOR]

In een nieuwe Wet op de politieke partijen moet het volgens het kabinet makkelijker worden gemaakt een partijverbod op te leggen. Maar de regeling van het partijverbod in de voorgestelde wet verzamelt in een veel te breed lijstje elementen van zaken die met democratie worden geassocieerd. Wat we moeten doen, is teruggaan naar de kern van democratie. Die kern ligt in het kunnen kiezen en het kunnen wegsturen van leiders.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Uiteraard dient men terughoudend te zijn met partijverboden. Vrije politieke vereniging speelt een cruciale rol in het democratische proces, ook wanneer politieke partijen uitingen doen die als beledigend of choquerend worden ervaren. Maar uit bestendige (inter-)nationale rechtspraak volgt dat ondemocratische partijen zich niet kunnen beroepen op de bescherming van artikel 9, 10 of 11 EVRM wanneer zij door hun handelen, programma of ideologie en uitlatingen een bedreiging vormen voor de democratische rechtsstaat. De paradox van de vrijheid in een democratie brengt met zich mee dat juist ter bescherming van de vrijheden van de democratische rechtsstaat het soms noodzakelijk is om die vrijheden te beperken. Die gedachte is zo oud als de moderne rechtsstaat.

[verder lezen in NAVIGATOR]

De beoogde Wet op de politieke partijen creëert de mogelijkheid een partij te verbieden om te voorkomen dat met democratische middelen de democratie wordt ondermijnd of afgeschaft. Het wetsvoorstel ziet echter een minder zware maar toch ook effectieve maatregel over het hoofd.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Het kabinet wil binnenkort het voorstel Tijdelijke wet onderzoeken AIVD en MIVD naar landen met een offensief cyberprogramma aanhangig maken bij de Tweede Kamer. Deze ‘Cyberwet’ is nogal complex. Dit artikel gaat in op de mogelijke gevolgen van de Cyberwet voor het stelsel van toezicht op de AIVD en de MIVD. Daarbij worden ook de hoofdlijnen van de voornaamste wijzigingen in de bevoegdhedennormering uiteengezet. De beoogde wijzigingen zijn ingrijpend en faciliteren het gewenste dynamisch toezicht, maar leiden ook tot een zeer ingewikkelde toezichtconstellatie. Onder de streep ontstaan er méér toezichtarrangementen en méér mogelijkheden voor de toezichthouders om direct te interveniëren in operaties van de diensten. Dit alles behelst een substantiële stelselwijziging waarbij het maar de vraag is of het kabinet met dit wetsvoorstel gaat bereiken wat het voor ogen heeft.

[verder lezen in NAVIGATOR]

De Europese Commissie wil met de Transparantieverordening (micro)targeting in politieke campagnes tegengaan. De voorgestelde maatregelen vormen echter een sterke beperking op de vrijheid van meningsuiting. Het stellen van regels voor nationale politieke partijen is verder een nationale bevoegdheid. Het waarborgen van de interne markt rechtvaardigt een dergelijke vergaande inmenging met het nationale verkiezingsverloop niet. Door partijen te verplichten al hun advertenties op een centraal platform te publiceren, kan het debat worden gestimuleerd en versplintering van campagnes worden tegengegaan.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Niet alleen bij de belastingdienst of andere uitvoerende instanties of de rechterlijke macht is sprake van institutioneel racisme, maar ook bij de wetgever. De Rijkswet op het Nederlanderschap (RWN) bepaalt dat de minister de Nederlandse nationaliteit kan intrekken van personen die zich schuldig maken aan met terrorisme samenhangende misdrijven. Door die intrekking mag echter geen staatloosheid ontstaan. Mensen die hetzelfde schadelijke gedrag vertonen worden dus verschillend behandeld al naar gelang ze enkelvoudig Nederlanderschap bezitten of een dubbele nationaliteit dragen.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Ook in het Verenigd Koninkrijk lijkt een proces van democratic backsliding gaande te zijn. Door de soevereiniteit van het Britse Parlement en het ontbreken van een geschreven grondwet, lijkt het alsof alleen de politiek zelf dit proces nog kan stopzetten, maar ook binnen het constitutionele landschap van het VK zijn er remedies. Zo kunnen rechters zich weerbaar opstellen via rechterlijke interpretatie en de common law.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Deze bijdrage geeft een eerste overzicht van de zwaarbevochten handels- en samenwerkingsovereenkomst tussen het VK en de EU in de context van de al vierenhalf jaar durende Brexit-saga. Samen met het terugtrekkingsakkoord hebben de betrekkingen tussen de EU en VK nu een nieuw fundament – gegoten uit het oude cement van internationaal publieksrecht. De overeenkomst slaagt erin zowel de rode lijnen van de partijen te respecteren als de maalstromen van een no-deal te omzeilen. Dat dit in een turbulent politiek klimaat is gelukt, is zeker voor een groot deel aan de volharding van de onderhandelingsteams van beide partijen te danken. Desalniettemin wordt op de honderden bladzijden van het akkoord keer op keer duidelijk dat het hier om een document gaat dat de schade van desintegratie regelt in plaats van de partijen hechter naar elkaar toe te laten groeien.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Dat er maatregelen genomen worden om mensen ook in coronatijd voldoende in staat te stellen hun stem te kunnen uitbrengen, is alleszins verdedigbaar. Of daarbij, gezien de gevaren voor de stemvrijheid, dan alle sluizen open moeten, valt echter te betwisten. Met de uitbreiding van de briefstemregeling én de volmachtregeling neemt de wetgever tamelijk rigoureuze maatregelen die de stemvrijheid onder druk zetten. Daar komt bij dat de regering de wijzigingen onvoldoende kan motiveren. Van een ‘dringende noodzaak’ om de briefstemregeling uit te breiden is niet gebleken en ook de stelling dat de normale volmachtregeling geen uitkomst biedt, is niet overtuigend onderbouwd.

[verder lezen in NAVIGATOR]

In plaats van elkaar achteraf de maat te nemen naar aanleiding van de kinderopvangtoeslagaffaire, is het verstandiger om de energie van de wetgever, het bestuur, de rechter en de wetenschap te besteden aan hoe het beter kan. In dit artikel wordt onderbouwd dat de Afdeling bestuursrechtspraak voor de strenge interpretatie van de kinderopvangtoeslagwetgeving heeft kunnen kiezen, al was dat met de kennis van nu geen gelukkige keuze. In het tweede deel van de bijdrage wordt gereflecteerd op de verhouding wetgeving en bestuursrechtspraak, en welke rol de wetenschap hierin zou kunnen spelen.

[verder lezen in NAVIGATOR]

De tekst noch de wetsgeschiedenis van artikel 26 Awir dwongen in de relevante periode inzake de 100%-terugvorderingsplicht tot de interpretatie die de Afdeling steeds heeft gevolgd en nog steeds aanhangt. Zij gaven juist aanleiding tot de tegengestelde interpretatie: bij de terugvorderingsbevoegdheid bestond beleidsruimte. Het a contrario-argument van het ontbreken van een hardheidsclausule kon daar niet aan afdoen, omdat een hardheidsclausule gezien de tekst en wetsgeschiedenis helemaal niet nodig was.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Aan de slachtoffers van de gevolgen van de toeslagenwetgeving is een zekere – en belangrijke – mate van rechtsbescherming onthouden, omdat de bestuursrechter het anders te druk zou krijgen. Wat de vraag oproept of het, vanuit de Trias-gedachte, wel zo gelukkig is dat de Raad voor de rechtspraak adviseert over wetgeving met een politiekmaatschappelijke lading.

[verder lezen in NAVIGATOR]