Via de Raad voor de rechtspraak heeft de Minister van Justitie en Veiligheid potentieel stevige grip op de bedrijfsvoering van de gerechten en daarmee, indirect, op de rechtspraak. Deze ruime mogelijkheid tot sturing van ‘boven’ vormt een systeemrisico voor rechterlijke onafhankelijkheid waardoor die nu grotendeels leunt op een vitale rechtsstatelijke cultuur. En die cultuur is helaas niet steeds gegeven. Onafhankelijkheidswaarborgen, met name tegen top-down sturing en politieke inmenging, verdienen daarom versterking. De Raad voor de rechtspraak zou een buffer moeten vormen tegen de politiek. Zodat de Raad voor de rechtspraak meer de Raad ván de rechtspraak wordt.

[verder lezen in InView]

De combinatie van woningsluiting en ontbinding van de huurovereenkomst lijkt door de wetgever als oplossing te worden gezien voor allerlei problemen op het terrein van zowel de openbare-ordehandhaving als criminaliteitsbestrijding. Dit is niet terecht. Het is van belang om in het oog te houden dat een woning een basisvoorziening is en een belangrijk onderdeel vormt van het door artikel 8 EVRM beschermde privéleven. Dat buitengerechtelijke ontbinding van de huurovereenkomst mogelijk is na woningsluiting wegens door derden gepleegde aanslagen, is dan ook misplaatst.

[verder lezen in InView]

Het was een relatief rustige kroniekperiode, desondanks is er weer meer dan genoeg rechtspraak en literatuur verschenen die het vermelden waard zijn. Want het vermogensrecht blijft krachtig in beweging en genereert een stroom aan relevante, waaronder de nodige must reads, voor de praktijk nuttige en toepasbare informatie. Voor de implementatiewetgever is er nog het nodige werk aan de winkel.

[verder lezen in InView]

De tijd van (te) algemene en rigide regels en confectiebeschikkingen lijkt definitief achter ons te liggen. Er moet ruimte zijn voor maatwerk, echter zonder het belang van rechtszekerheid, duidelijke normstelling en rechtsgelijkheid uit het oog te verliezen en met inachtneming van een realistische inschatting van het doenvermogen van de uitvoerende en de rechterlijke macht. Deze kroniekperiode laat zien dat de zoektocht naar het ‘juiste midden’ tussen maatwerk, responsiviteit enerzijds en het belang van rechtszekerheid, rechtsgelijkheid en het voorkomen van willekeur anderzijds op volle snelheid doorgaat. De verdere discussie naar aanleiding van de aankomende parlementaire behandeling van het ontwerp voor de Wet versterking waarborgfunctie Awb biedt een uitgelezen mogelijkheid om een realistisch antwoord te vinden op de vraag waar dat ‘juiste’ en praktisch uitvoerbare midden dan ligt. De consultatieversie heeft in ieder geval al vele, soms ook kritische, reacties opgeleverd. Zaaksverzwaring op alle bestuursrechtelijke deelgebieden wordt gevreesd.

[verder lezen in InView]

In deze kroniek komen de ontwikkelingen met betrekking tot de modernisering van het Wetboek van Strafvordering aan bod, alsmede de doorgevoerde veranderingen in het Wetboek van Strafrecht, zoals de invoering van de Wet Seksuele Misdrijven per 1 juli. Ook de uitbreiding van de strafbaarstelling van mensenhandel komt aan de orde. Uiteraard wordt de jurisprudentie van de Hoge Raad over het verschoningsrecht bij de inbeslagname van grote hoeveelheden gegevens, over het recht op rechtsbijstand bij ‘niet-aangehouden’ verdachten, en over de strafbaarstelling van deelname aan een criminele organisatie besproken. Diverse relevante onderzoeken, uitgevoerd in opdracht van het WODC, ter verbetering van de rechtspraktijk, passeren de revue. De chroniqueurs sluiten af met de strafrechtelijke plannen uit het nieuwe regeerprogramma, die er veelal op neerkomen dat via het strafrecht strenger en harder moet kunnen worden ingegrepen. Er is daarbij nog weinig aandacht voor de effectiviteit van de voorgestelde maatregelen.

[verder lezen in InView]

Sinds het verschijnen van de vorige kroniek is het politieke landschap aanzienlijk veranderd. De democratische rechtsstaat moet een van de hoofdpunten worden van het toekomstige kabinetsbeleid. Tijdens de kabinetsformatie benadrukte de Rechtspraak bepaald niet ten overvloede het belang van een goed functionerende en betaalbare rechtspraak. Het kabinet lijkt gehoor te hebben gegeven aan deze oproep en heeft structureel meer geld beschikbaar gesteld voor de rechtspraak. Tegelijkertijd is het niet allemaal goed nieuws. Zo is het kabinet voornemens om op bepaalde terreinen zoals het asielrecht en bij bouwprojecten de beroepsmogelijkheden te beperken, waarmee de toegang tot de rechter in het gedrang komt. Ondertussen is nog niet duidelijk in hoeverre de investeringen door het vorige kabinet hun uitwerking vinden in de rechtspraak. In 2023 werden in het algemeen meer uitspraken gedaan dan het jaar daarvoor, maar het aantal afgehandelde civiele zaken nam af en over de hele linie ligt het aantal inkomende en afgehandelde zaken op een significant lager niveau dan in 2019. Ook blijkt dat de lange doorlooptijden praktisch ongewijzigd zijn gebleven. Op dit vlak kan hopelijk vooruitgang worden geboekt in de komende jaren. Anders dan in de politiek zijn in het burgerlijk procesrecht dit jaar geen aardverschuivingen te melden. Dat betekent niet dat er geen stof is voor deze kroniek, maar dat de ontwikkelingen in het burgerlijk procesrecht over het algemeen beperkt en gradueel zijn. Ook dat is voor de rechtsstaat van belang. Met het oog op de rechtszekerheid zijn plotselinge wijzigingen van de spelregels niet wenselijk.

[verder lezen in InView]

Ook het afgelopen verslagjaar levert een rijkgeschakeerde constitutionele Kroniek op. Het politieke staatsrecht (met de vorming en aftrap van het kabinet-Schoof) bracht vele politieke bijzonderheden. Grondwet en rechtsstaat kregen – ten minste in woorden – veel aandacht. Decentrale overheden stonden in het brandpunt van de belangstelling (denk aan de Spreidingswet), net als de demonstratievrijheid. Daarnaast waren er belangrijke constitutionele uitspraken zowel op nationaal als Europees niveau, niet in het minst over de aanpak van klimaatverandering.

[verder lezen in InView]

Het belastingrecht kent faciliteiten en privileges, daarnaast zijn er lasten. Op bepaalde terreinen neemt de belastingdruk toe. Om de overheidsfinanciën te verbeteren, is het bijvoorbeeld de bedoeling om het tarief van de kansspelbelasting stapsgewijs te verhogen. Verder zullen cultuur, boeken en kranten in de nabije toekomst zwaarder worden belast. In deze kroniek komen vooral enkele andere onderwerpen van materieelrechtelijke aard aan de orde, zoals het forfaitaire stelsel van box 3, de vermogensrendementsheffing. De arresten over de vermogensrendementsheffing roepen vragen op en het nieuwe regime dat inkomsten uit vermogen moet belasten, doet dat evenzeer. Daarvan wordt in deze kroniek verslag gedaan. De giftenaftrek in de inkomstenbelasting, die behouden blijft, hoewel de aftrek niet doelmatig is, krijgt eveneens enige aandacht.

[verder lezen in InView]

Op 26 maart 2024 schreef de demissionair Minister voor Rechtsbescherming aan de Tweede Kamer dat familierechtelijke onderwerpen ons in de kern van ons bestaan raken. Die opmerking staat in schril contrast met het feit dat de familie en familierechtelijke regelgeving geen enkele aandacht heeft gekregen in het op 16 mei 2024 verschenen hoofdlijnakkoord. Daarentegen heeft de nieuwe regering wel aandacht voor het jeugdrecht. Wat er in deze kroniek naast het jeugdrecht aan de orde komt zijn internationale ontwikkelingen, de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) over afstammingsgegevens, de afbouw van interlandelijke adoptie, maar ook een wetsvoorstel dat tot doel heeft het familie- en gezinsleven tegen ondemocratische ontwikkelingen bestand te maken.

[verder lezen in InView]

Het insolventierecht is de afgelopen twee jaar weer volop in beweging geweest. Wetgevingsinitiatieven, consultatierondes, veel (en vaak belangrijke) rechtspraak en een vloedgolf aan literatuur hebben praktijkbeoefenaren en wetenschappers soms naar adem laten happen. Deze kroniek beoogt hen met een selectie van de belangrijkste ontwikkelingen in deze periode weer enige rust te brengen.

[verder lezen in InView]

Hoewel de crisisretoriek in het migratierecht al jaren niet van de lucht is, hadden we nog niet eerder een kabinet dat via staatsnoodrecht een asielcrisis probeerde af te kondigen. Het kabinet-Schoof zoekt dan ook de ‘grenzen van het juridische toelaatbare op’, of gaat er ruimschoots overheen. In deze kroniek verder onder meer mensenrechtenschendingen van Frontex, het nieuwe Europese migratiepact, beperkingen van gezinshereniging, de Spreidingswet en grensdetentie.

[verder lezen in InView]

Deze kroniekperiode kenmerkt zich door de inwerkingtreding op 1 januari 2024 van de Omgevingswet. Hiermee wordt een belangrijk deel van de bestaande wetgeving op het gebied van ruimtelijke ordening, milieu, natuur en water vervangen. Deze kroniek gaat in op de eerste ervaringen, jurisprudentie en wijzigingen. Veel aandacht wordt verder besteed aan het – immer in beweging zijnde – stikstofdossier en aan andere ontwikkelingen op het terrein van natuurbescherming, zoals de bescherming van de wolf en vleermuizen. Ook het waterdossier ontbreekt niet in deze kroniek. Ook dit is een probleemdossier voor de regering gelet op de waterkwaliteitsdoelstellingen die in 2027 moeten worden bereikt. De ontwikkelingen op het terrein van het omgevingsrecht tijdens deze kronieperiode waren talrijk, zodat wij selectief zijn geweest bij de keuze van de beschreven ontwikkelingen.

[verder lezen in InView]

Als deze kroniek iets illustreert, dan is het wel dat het financieel recht allesbehalve een niche is. De financiële sector – en daarmee het financieel recht – speelt een centrale rol in de samenleving. Niemand ontkomt aan de financiële sector en de regulering ervan en de Europese Commissie dendert voort met nieuwe wetgeving waarbij geopolitieke overwegingen een steeds prominentere rol spelen.

[verder lezen in InView]

Deze kroniek breekt waarschijnlijk een record. Het is, vermoedelijk, de langste kroniek sociaal recht die hier ooit verscheen. Maar dat heeft een reden. Zowel de Hoge Raad als de wetgever zijn in actie-modus. Er zijn veel, fundamentele, wetsvoorstellen in de maak, die hier bespreking behoeven. Vooral het geruchtmakende wetsvoorstel tot verduidelijking van de definitie van het gezagscriterium in de arbeidsovereenkomst en de invoering van een rechtsvermoeden ten aanzien van het bestaan van zo’n overeenkomst (VBAR), maar ook de plannen met de wettelijke regeling van het concurrentiebeding, beloven de boel stevig op te schudden. En de Hoge Raad wees het afgelopen kroniekjaar heel veel belangwekkende rechtspraak, op allerlei deelgebieden van het vakgebied. Van de klachtplicht in het arbeidsrecht, via het cao-recht en het medezeggenschapsrecht, tot vakantiedagen, arbeidstijden, overgang van onderneming en het ontslag op staande voet. Er daalde heel veel nieuws op ons neer, dat vermelding verdient.

[verder lezen in InView]

Het bestuur van een wetenschappelijke instelling heeft een autonome bevoegdheid om sanctionerend op te treden bij schendingen van de wetenschappelijke integriteit binnen de instelling. Er is kritiek te beluisteren op de proportionaliteit en voorspelbaarheid van de opgelegde sancties. Is die terecht? Om die vraag te beantwoorden is empirisch onderzocht hoe instellingsbesturen gebruik maken van hun sanctionerende bevoegdheden. Grote verschillen tussen instellingsbesturen onderling in hoeverre zij na een gegronde klacht maatregelen treffen blijken er niet te zijn. Wel lijken promovendi harder te worden aangepakt dan gevestigde wetenschappers.

[verder lezen in InView]

Ronald Plasterk trok zich inmiddels terug als premierskandidaat. Dat is verstandig, maar neemt niet weg dat er twijfels blijven. Niet langer over Plasterks geschiktheid als premier, maar of hij wel hoogleraar en KNAW-lid kan blijven.

[verder lezen in InView]

De benoeming van staatsraad Van Zwol tot formateur leek vooral ingegeven door de bijzondere situatie dat de onderhandelaars het nog niet eens konden worden over de beoogde premier. De benoeming van Van Zwol als formateur is echter naast opmerkelijk ook onverstandig.

[verder lezen in InView]

De onlangs gepubliceerde Overheidsbrede Visie op Generatieve AI is een mooi en actueel document dat de kansen en risico’s van deze technologie uiteenzet en een gedetailleerde agenda bevat met stappen die de diverse ministeries, uitvoeringsinstanties en toezichthouders de komende jaren zullen zetten. Toch zijn er drie punten die in de volgende versie aandacht behoeven: (1) de grotere maatschappelijke vraagstukken zouden meer moeten worden uitgewerkt, (2) de procedurele en abstracte plannen geconcretiseerd en (3) een juridische analyse toegevoegd.

[verder lezen in InView]

De eilanden van de (voormalige) Nederlandse Antillen zijn niet ‘een stukje Nederland in de tropen’. Het is op de Antillen echt anders. Wie zijn kennis over het Caribisch deel van het Koninkrijk wil testen kan meedoen met de quiz over Curaçao. De quiz wordt met name aanbevolen aan de nieuwkomers in ‘politiek Den Haag’ die met de Antillen te maken krijgen. Hopelijk bevordert deelname aan de quiz een grotere nieuwsgierigheid naar die ‘andere’ wereld.

[verder lezen in InView]

Vooral op het terrein van het algemene voorwaarden-recht zijn deze kroniekperiode gamechangers te melden. Zo lijkt de tijd rijp voor afschaffing van de vernietigingsgrond wegens niet-terhandstellen. Ook uitleg blijft de gemoederen bezighouden. Kunnen partijen de manier waarop de rechter Haviltex toepast beïnvloeden? Ja, en ook onbedoeld, waarmee de toepassing van het recht voor niet-juristen weer een stukje ondoorgrondelijker is geworden. Inzake reflexwerking, verrekening in faillissement, de aanvangstijd van de verjaring en het retentierecht zijn er vermeldenswaardige ontwikkelingen en verder is er natuurlijk weer volop geschreven en gepromoveerd.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Grote maatschappelijke opgaven stellen de slagvaardigheid van de overheid op de proef. Op veel plaatsen binnen de overheid is overbelasting en onderbezetting. De instelling van de Staatscommissie Rechtsstaat, de ambitie om rechterlijke toetsing van wetgeving in formele zin mogelijk te maken en het conceptwetsvoorstel Versterking waarborgfunctie Awb laten zien dat het de regering ernst is met de zoektocht naar vergroting van de rechtsbescherming en rechtsstatelijkheid van (toetsing van) overheidsoptreden. Daarnaast hebben de inzet van de instrumenten van de conclusie en grote kameruitspraken de afgelopen jaren geleid tot een flinke opknapbeurt van de manier waarop algemene beginselen van behoorlijk bestuur en bestuursrechtelijke begrippen worden gebruikt als toetsingsinstrument door de rechter. De (recente) rechtspraak over het evenredigheids- en het vertrouwensbeginsel en de uitspraak over de invulling van het overtrederbegrip, laten zien dat de rechter de invulling daarvan heeft gesystematiseerd. Dat de toeslagenaffaire een brede discussie in gang heeft gezet over modernisering van de verhoudingen tussen de staatsmachten, is een lichtpuntje in deze affaire.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Deze kroniekperiode is het kabinet gevallen en zijn politieke partijen druk in de weer geweest hun nieuwe verkiezingsprogramma’s samen te stellen. De behandeling van het wetsvoorstel Modernisering Wetboek van Strafvordering in de Tweede Kamer is aangevangen. Ons Wetboek van Strafrecht is uitgebreid met de strafbaarstelling van de voorbereidingshandelingen van seksueel kindermisbruik en wordt vanaf 2024 nog verder aangevuld met de strafbaarstelling van doxing (ondanks kritische geluiden vanuit de wetenschap). De Hoge Raad heeft zich uitgelaten over de prejudiciële procedure in strafzaken en de betekenis van het vertrouwensbeginsel bij de internationaal strafrechtelijke samenwerking in de zaken over EncroChat en SkyECC. In opdracht van het WODC zijn voorts twee rechtsvergelijkende onderzoeken verricht naar de Italiaanse maffia-aanpak om te bezien wat we daarvan kunnen leren.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Het procesrecht wordt steeds meer dienend gemaakt aan de inhoud van de zaak en de beslechting van het werkelijke geschil dat voorligt. Deels gebeurt dit door het wegruimen van onnodige barrières en formaliteiten. Tegelijkertijd krijgt de rechter een steeds actievere rol toebedeeld om het echte geschil boven water – en opgelost – te krijgen. Dit is een positieve ontwikkeling want een juiste naleving van het procesrecht is geen doel op zich. Toch past ook een kanttekening. Het procesrecht bevat immers ook de waarborgen voor een eerlijke procesvoering in een democratische rechtsstaat. We moeten ervoor waken dat waarborgen als het verschoningsrecht aan de kant worden geschoven onder het mom van ‘het doel heiligt de middelen’, of dat de controlerende functie van de rechterlijke macht ondergesneeuwd raakt door de almaar toenemende werkdruk. De vraag is of de rechterlijke macht ook de komende jaren voldoende in staat zal blijven om haar rol effectief uit te oefenen als het aan de nodige capaciteit ontbreekt. Waar het aantal civiele handelszaken afneemt, geldt het omgekeerde voor de doorlooptijden. Nog niet alle achterstanden uit de coronaperiode zijn weggewerkt, zaken worden complexer en omvangrijker, en nieuwe uitdagingen dienen zich aan. Rechters zien de laatste jaren grote maatschappelijke thema’s langskomen: van Groningen tot toeslagen, en van klimaatkwesties tot allerhande massaschadeclaims. Alleen een goed geëquipeerde rechterlijke macht en overigens ook (sociale) advocatuur kunnen hier hun functie vervullen. Met de val van het kabinet liggen er weer nieuwe kansen om de rechtsstaat te versterken. Hopelijk zal het nieuwe kabinet die kansen met beide handen aangrijpen.

[verder lezen in NAVIGATOR]

[Lees de kroniek van het constitutioneel recht in NAVIGATOR]

[Lees de kroniek van het sociaal recht in NAVIGATOR]

[Lees de kroniek van het migratierecht in NAVIGATOR]

[Lees de kroniek van het belastingrecht in NAVIGATOR]

[Lees de kroniek van het personen- en familierecht en jeugdrecht in NAVIGATOR]

[Lees de kroniek van het Europees strafrecht in NAVIGATOR]

[Lees de kroniek van het Caribisch recht in NAVIGATOR]

Consumentenrecht goed op stoom, algemenevoorwaardenrecht aangescherpt en grenzen aan ambtshalve toetsing. Staan de kelderluikcriteria open door de invloed van de beginselen van subsidiariteit en proportionaliteit? En in hoeverre staat ook het gesloten stelsel van het goederenrecht (enigszins) open? Maar over het geheel genomen kabbelt het voort. In een explosieve wereld geteisterd door orkanen is het in vermogensrechtelijk juridisch Nederland enigszins windstil; wellicht stilte voor de storm?

[verder lezen in NAVIGATOR]

In een periode van breed gedeelde zorg over afnemend vertrouwen in het functioneren van de overheid, vindt groot onderhoud aan het bestuursrecht plaats. Dat sluit aan bij bewegingen naar een burgervriendelijker – responsief – bestuursrecht die al langer gaande zijn en zijn versneld door de toeslagenaffaire. Aanpassingen van wetgeving gericht op vergroting van de ruimte voor maatwerk en toetsingsmogelijkheden voor de rechter staan op het programma. Maar maatwerk is geen panacée voor alle problemen: aan de voorkant moet goed beleid worden gemaakt. De al langer waarneembare tendens van indringender rechterlijke toetsing van besluiten aan algemene beginselen lijkt nu versterkt te worden doorgezet.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Deze kroniekperiode heeft de Hoge Raad zich uitgelaten over diverse ontwikkelingen in de strafprocesrechtspraktijk die niet zijn geregeld in het bijna 100 jaar oude Wetboek van Strafvordering. De Hoge Raad krijgt daardoor een steeds belangrijkere functie omdat hij handvatten formuleert voor een veranderende realiteit waarin het oude wetboek niet voorziet. Het onderstreept de noodzaak van het moderniseringstraject strafvordering. In deze bijdrage wordt eerst ingegaan op actualiteiten met betrekking tot wetgeving en de belangrijkste ontwikkelingen op het gebied van rechtspraak. Afgesloten wordt met een overzicht van proefschriften, oraties, afscheidsredes, liber amicorum en WODC-onderzoeken.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Bij het schrijven van de vorige kroniek leek de rechtspraak zich in rustiger vaarwater te bevinden sinds het begin van de coronacrisis. Wij spraken dan ook de hoop uit dat weer vaart zou worden gemaakt met wetgeving en het uitvoeren van projecten op het gebied van digitalisering en innovatie die de afgelopen jaren stof lagen te vergaren. De coronacrisis bleek echter verre van voorbij en sindsdien heeft zich met de oorlog in Oekraïne, de torenhoge inflatie en de stikstofproblematiek een waaier aan nieuwe problemen aangediend die de politiek bezighoudt. Het is dan ook afwachten hoeveel prioriteit zal worden gegeven aan de rechtspraak in de komende periode. Met de toezegging van het kabinet van extra geld wordt in ieder geval een stap in de goede richting gezet. Dat geld is hoognodig nu met het opheffen van de coronamaatregelen en de verslechtering van de economische verwachtingen de druk op de rechtspraak waarschijnlijk alleen maar zal toenemen.

[verder lezen in NAVIGATOR]

[Lees de kroniek van het constitutioneel recht in NAVIGATOR]

[Lees de kroniek van het personen- en familierecht in NAVIGATOR]

[Lees de kroniek van het belastingrecht in NAVIGATOR]

[Lees de kroniek van het migratierecht in NAVIGATOR]

[Lees de kroniek van het omgevingsrecht in NAVIGATOR]

[Lees de kroniek van het insolventierecht in NAVIGATOR]

[Lees de kroniek van het sociaal recht in NAVIGATOR]

Op vermogensrechtelijk gebied is wederom meer geschreven dan deze kroniek kan behelzen, waarbij opvalt dat vaak wel zeer specialistisch de diepte wordt opgezocht. Jurisprudentie was er ook te over. Auteurs hebben dan ook hun rechtsgevoel moeten laten spreken in de selectie van wat vermeldenswaardig is. Grote spelers als Albert Heijn, Shell en Booking.com komen lang, maar ook meer particuliere zaken over bijvoorbeeld erfdienstbaarheden met betrekking tot vensters en bomen ontsnapten niet aan de aandacht, evenmin als aansprakelijkheid voor koppen en kommen van heupprothesen die niet gelijktijdig in het verkeer zijn gebracht. De uitleg van het Weens Koopverdrag komt langs en onvermijdelijk viel er weer het nodige te zeggen over causaliteitsvraagstukken.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Ook nu heeft de kroniekperiode weer een rijke oogst opgeleverd, zij het dat de ontwikkelingen zich onveranderd concentreren rondom de thematiek van het responsiever en mensvriendelijker maken van het bestuursrecht en het leveren van maatwerk waar mogelijk. We zien dat aan de (voorgestelde) verfijningen van de rechtspraak over het vertrouwensbeginsel en het evenredigheidsbeginsel, de twee algemene beginselen van behoorlijk bestuur die de afgelopen jaren in toenemende mate een stempel hebben gedrukt op de bestuursrechtelijke rechtsontwikkeling en in de rechtspraak een nieuwe lading/dynamiek hebben gekregen en waarbij de toetsing van besluiten aan de hand van die criteria is gesystematiseerd en verfijnd. Naar verwachting kan binnen afzienbare tijd ook het (materiële) gelijkheidsbeginsel aan dat rijtje van ‘afgestofte’ en verder verfijnde algemene beginselen van behoorlijk bestuur worden toegevoegd.

[verder lezen in NAVIGATOR]

In deze kroniekperiode vonden onder het mandaat van het Europees Openbaar Ministerie (EOM) doorzoekingen plaats in panden in Nederland, is voorzien in wetgeving op het gebied van strafrechtelijke samenwerking met het Verenigd Koninkrijk na de Brexit, stelde de minister pilots voor om te experimenteren met onderdelen uit de beoogde Modernisering Strafvordering en is de bekritiseerde verschijningsplicht van de voorlopig gehechte verdachte van een ernstig zeden- of geweldsmisdrijf een feit. Op het gebied van rechtspraak zette de Hoge Raad de gevolgen van de uitspraak van het EHRM in post-Keskin uiteen. Het herzieningsverzoek in de Pettense campingmoord treft doel, maar het verzoek in de Arnhemse villamoord niet. En de veroordeling van Wilders voor groepsbelediging blijft in cassatie in stand.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Na de grote uitdagingen waarvoor de rechtspraak zich met name aan het begin van de coronacrisis gesteld zag, lijken we inmiddels in rustiger vaarwater beland. Dat geldt voor het gehele burgerlijk procesrecht, waar met name sprake is van nuanceringen en verduidelijkingen. Die schijnbare rust is echter misleidend. Doordat de aandacht uitging naar het oplossen van de acute problemen en knelpunten als gevolg van COVID-19, is er weinig vooruitgang geboekt met een aantal meer fundamentele herzieningen en projecten. De val van het kabinet en de moeizame formatie helpen daar uiteraard ook niet bij. De komende jaren zal de aandacht moeten uitgaan naar het oplossen van de capaciteitsproblemen in de rechtspraak, en moet worden ingezet op verdere digitalisering en modernisering van bestaande wetgeving.

[verder lezen in NAVIGATOR]

[lees de kroniek van het constitutioneel recht in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van het personen- en familierecht in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van het belastingrecht in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van het migratierecht in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van het sociaal recht in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van het Caribisch recht in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van het Europees materieel recht in NAVIGATOR]

Ondanks de grote onrust die de wereld en Nederland nog steeds beheerst als gevolg van de corona-epidemie ging het leven ook gewoon door. Ook in het vermogensrecht. Jurisprudentie verscheen en er werden spraakmakende arresten gewezen, dissertaties, artikelen en boeken zagen het licht en ook de wetgever liet zich niet onbetuigd.

[verder lezen in NAVIGATOR]

De corona-epidemie heeft geleid tot interessante juridische vraagstukken, die veel aandacht hebben gekregen en dat duurt nog voort. De aandacht voor responsief bestuursrecht houdt ook aan. Besluitvorming op basis van algoritmes heeft deze kroniekperiode tot veel denkwerk en publicaties geleid. Opnieuw werd zichtbaar dat de algemene beginselen van behoorlijk bestuur het bestuursrecht flexibel maken en er voor zorgen dat ons bestuursrecht ook op nieuwe ontwikkelingen kan worden toegepast. Er was het tweede ‘jaarverslag’ van de Commissie Rechtseenheid bestuursrecht en wetgeving over onder meer digitalisering bij de overheid en de inwerkingtreding van de Tijdelijke wet Groningen. Ook op het deelterrein van toezicht en handhaving liet de coronacrisis onmiddellijk sporen na op de rechtsontwikkeling.

[verder lezen in NAVIGATOR]

In deze kroniekperiode wees de Hoge Raad instructieve arresten over specifieke delicten en wees hij op formeelrechtelijk gebied arresten ten faveure van de rechtsbescherming van verdachte. De wetgever zette ondertussen in op een verharding van het strafrechtregime. WODC-onderzoekers lieten zich daarentegen juist kritisch uit over de voorgestelde uitbreiding van het strafrechtelijk instrumentarium op diverse vlakken. Het EOM is nu officieel ingebed in ons strafrechtssysteem. Er is een nieuwe ‘tussenversie’ van het wetsvoorstel tot modernisering van strafvordering gepubliceerd. En last, but not least hebben de COVID-19-maatregelen geleid tot grote veranderingen in de rechtspraktijk. De nieuwe regelgeving doet vragen rijzen over de waarborg van grondrechten van de verdachte, maar biedt tegelijkertijd de mogelijkheid te experimenteren met digitaal rechtspreken.

[verder lezen in NAVIGATOR]

We kijken terug op een jaar waarin Nederland op de proef is gesteld. Een jaar waarin maximale flexibiliteit werd verlangd van de rechtspraak en procespartijen. Een periode waarin het, ondanks het mislukken van KEI, binnen een maand mogelijk werd om digitaal processtukken in te dienen en zittingen te houden en waarin deurwaarders de zogenaamde ‘corona-betekening’ introduceerden. Tegelijkertijd kunnen we ook terugkijken op een jaar waarin de Hoge Raad een aantal belangwekkende arresten heeft gewezen en langlopende wetgevingstrajecten ten einde zijn gekomen. Kortom, het is tijd voor de verslaglegging van een ongekend bewogen jaar in het burgerlijk procesrecht.

[verder lezen in NAVIGATOR]

[lees de kroniek van het constitutioneel recht in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van het migratierecht in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van het personen- en familierecht in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van het belastingrecht in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van het insolventierecht in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van het sociaal recht in NAVIGATOR]

In deze kroniekperiode nadert orkaan Lorenzo, met ongekende windkracht voor die regio, de Azoren. Het klimaatdebat wordt urgent, zelfs in de verkiezingscampagnes in de VS. Ook hier te lande: recent is men tot een conclusie gekomen in de Urgenda-zaak. De conclusie strekt ertoe dat het arrest van het Hof in die zaak in stand kan blijven. Het oordeel van de Hoge Raad zal (waarschijnlijk) in de volgende kroniek aan de orde komen: even afwachten dus. In de kroniekperiode was het redelijk windstil op het gebied van het contracten- en goederenrecht. Dat kan echter niet worden gezegd over het aansprakelijkheidsrecht. Daar was veel turbulentie. De Hoge Raad oordeelde over de vorderingen van de Moeders van Srebrenica en er werden prejudiciële vragen beantwoord over het recht met betrekking tot de schade in verband met de gaswinning in Groningen. De schietpartij in Alphen aan den Rijn gaat niet alleen de historie in vanwege het daardoor veroorzaakte leed, maar ook omdat de Hoge Raad in de zaak die in verband hiermee aan het hoogste rechtscollege werd voorgelegd, een nieuwe richting geeft aan de leerstukken relativiteit en causaliteit in het onrechtmatige daad-recht. De bespreking van dat arrest moeten wij echter, vanwege de ruimte die ons is toegemeten, doorschuiven naar de volgende kroniek.

Lees de kroniek van het vermogensrecht in Navigator.

De aandacht voor het burgerperspectief en de behoefte van de burger aan houvast in normen, lopen als een rode draad door deze kroniekperiode heen. De urgentie van normering van de digitalisering van de omgang tussen burgers en overheid blijkt uit rechtspraak en diverse (wets)voorstellen. De in eerdere kronieken gesignaleerde tendens dat overheidsbesluiten (en het gebruik van beleids- en beoordelingsruimte) indringender worden getoetst door de rechter, zet zich onverminderd voort, evenals de inspanningen die de rechter zich getroost om zoveel mogelijk rechtspraak ‘op maat’ te leveren. Binnen het punitieve handhavingsrecht blijft de ontwikkeling van de rechtspraak rondom de cautieplicht en het zwijgrecht de moeite van het volgen waard. Verder was er veel aandacht voor de bestuursrechtelijke handhaving van ondermijnende criminele activiteiten en een drietal belangrijke uitspraken met betrekking tot het overheidsaansprakelijkheidsrecht. Twee ‘Europese’ onderwerpen hebben de afgelopen periode in het bijzonder in de belangstelling gestaan: het toepassingsbereik van en de toets aan de Dienstenrichtlijn, en de schaarse rechtenproblematiek.

Lees de kroniek van het algemeen bestuursrecht in Navigator.

De rechtsstaat lijkt af en toe te wankelen. Alle instituten hebben het volgens diverse rapportages moeilijk, vooral met zichzelf. De klap van buiten kwam toen de zeer gewaardeerde advocaat Derk Wiersum in zijn eigen straat werd doodgeschoten, vermoedelijk vanwege zijn werk als raadsman in een zware strafzaak tegen kopstukken van de Amsterdamse onderwereld. De schok was en is groot. Maar we moeten door, met en voor ons allen.

Lees de kroniek van het straf(proces)recht in Navigator.

Hoewel een paar grote dossiers afgelopen jaar tot afronding kwamen, lijkt de wil tot noodzakelijke vernieuwing op andere complexe dossiers afwezig. Digitalisering blijft een blok aan het been van de gewenste hervormingen. De rechtspraak staat onder druk, maar laat zich gelukkig niet ontmoedigen en ontplooit ook deze kroniekperiode weer allerhande initiatieven die de toegankelijkheid van de rechtspraak moeten verbeteren. Het is de vraag of de sociale advocatuur diezelfde veerkracht kan en wil opbrengen in afwachting van een structurele oplossing uit Den Haag. Het is tijd voor de verslaglegging van een enigszins onrustig jaar burgerlijk procesrecht.

Lees de kroniek van het burgerlijk procesrecht in Navigator.

Lees de kroniek van het Nederlands en Europees constitutioneel recht in Navigator.
Lees de kroniek van het personen- en familierecht in Navigator.
Lees de kroniek van het belastingrecht in Navigator.
Lees de kroniek van het migratierecht in Navigator.
Lees de kroniek van het Europees materieel recht in Navigator.
Lees de kroniek van het sociaal recht in Navigator.