De Wet toekomst pensioenen is op 1 juli 2023 in werking getreden. De wet is het – voorlopige – eindpunt van een debat over hervorming van het stelsel van aanvullend pensioen dat op gang kwam na de financiële crisis in 2008. De Wet toekomst pensioenen (Wtp) bepaalt dat in de toekomst alleen nog premieovereenkomsten als karakter van een tweedepijlerpensioenregeling zijn toegestaan. Dit artikel bespreekt welke verandering de Wtp in het pensioenstelsel brengt, de aanleiding daarvoor en waarom de kans op veel procedures aanwezig is.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Op 9 december 2022 wees de Hoge Raad het derde arrest over het zogeheten ‘hinderpaalcriterium’, over de vraag in hoeverre zorgverzekeraars kortingen mogen toepassen op de vergoeding van zorg door een zorgaanbieder waarmee zij geen contract hebben. Het arrest impliceert een nieuwe ontwikkeling in een complex juridisch vraagstuk, dat rechtstreeks raakt aan de fundamenten van het Nederlandse zorgstelsel. De invloed hiervan blijft niet beperkt tot het civiele recht, maar het arrest werkt door in het publiekrechtelijke kader, waaronder de rechtspraak van het College van Beroep voor het bedrijfsleven. Maar wat zijn nu de uiteindelijke rechts gevolgen van dit arrest voor verzekerden?

[verder lezen in NAVIGATOR]

De Minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening deed afgelopen zomer een aantal voorstellen voor de modernisering van het grondbeleid. Nuttige wenken uit praktijk en wetenschap blijken in de wind geslagen. Want de voorstellen zijn onvoldoende doordacht of onnodig dan wel onuitvoerbaar.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Voor de gemiddelde onderneming zijn de juridische kosten in een arbeidsconflict niet of nauwelijks relevant. Voor de werknemer die met ontslag bedreigd wordt is dat wel anders. Is dat wel eerlijk?

[verder lezen in NAVIGATOR]

De regering heeft in 2022 excuses gemaakt voor het Nederlands slavernijverleden. In dat kader zijn er verschillende rijksinitiatieven ontstaan. Een van deze initiatieven betreft het opnemen van een nieuwe grondslag in het Besluit geslachtsnaamswijziging waardoor wijziging van geslachtsnamen die verband houden met het slavernijverleden mogelijk wordt. De internetconsultatie is thans in alle stilte opengezet. Het voorstel staat echter op zeer gespannen voet met het strikte karakter van het naamrecht, bij de inhoud en geldingsduur van de regeling zijn vraagtekens te plaatsen en door dit besluit wordt het onderscheid ten opzichte van andere wijzigingsgevallen scherp zichtbaar.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Het arrest van de Hoge Raad in de zaak van de gemeente Stichtse Vecht lijkt te leiden tot een willekeurig onderscheid in vervolgbaarheid van openbare lichamen in de zin van artikel 7 Grondwet en feitelijk leidinggevers voor dodelijke ongelukken. De Hoge Raad vat die vervolgbaarheid ruim op in de zin dat een gemeente kan worden vervolgd voor een nalatigheid om een besluit te nemen wanneer derden dat besluit kunnen uitvoeren. Dat het nemen van het besluit onder een exclusieve bestuurstaak valt, is daarbij niet bepalend. De zaak van de gemeente Stichtse Vecht laat zien dat de verschillende nalatigheden moeilijk van elkaar te scheiden zijn en dat het daarom wenselijk is dat de overheid kan worden vervolgd voor de combinatie van nalatigheden die tot een dodelijk ongeval hebben geleid. De beperking van de mogelijkheid om een gemeente voor alle relevante nalatigheden te kunnen vervolgen, staat bovendien op gespannen voet met artikel 2 EVRM.

Lees het hele artikel in Navigator.

In het wetsvoorstel Aanvullingswet grondeigendom Omgevingswet wordt een wijziging van het onteigeningsrecht voorgesteld. De grootste verandering die het wetsvoorstel bevat, is gelegen in de procedure die leidt tot de eigendomsontneming. Die wordt geheel binnen het bestuursrecht getrokken. De bestaande beproefde procedure past niet in het systeem van de Awb en daarom wordt een nieuwe ontworpen die om naar behoren te kunnen functioneren noopt tot een procesvariant die een vreemde eend is in de bijt van het bestuursrecht. Verbetering, verheldering en versnelling van de procedure is gewenst, maar dit voorstel levert enkel verschraling, vertroebeling en vertraging op.

Lees het hele artikel in Navigator.

Het is niemand ontgaan: per 1 mei 2018 is de nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (WIV 2017) in werking getreden. De wet heeft veel maatschappelijk debat teweeg gebracht. Dit debat concentreerde zich rond de nieuwe bevoegdheden van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten en de impact die de inzet van deze bevoegdheden heeft op het privéleven van burgers. Tegenover deze nieuwe bevoegdheden staat een stelsel van waarborgen. Het gaat daarbij ten eerste om interne waarborgen, dat wil zeggen waarborgen die de diensten zelf in hun interne organisatie en processen moeten verwerken. Voorbeelden daarvan zijn de zorgplicht voor rechtmatige gegevensverwerking en een nieuw wettelijk stelsel voor datareductie. Over de implementatie van deze interne waarborgen door de inlichtingen- en veiligheidsdiensten is in de media veel te doen geweest. De WIV 2017 voorziet daarnaast in externe waarborgen, bestaande uit, onder meer, toetsing vooraf door de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB) en toezicht achteraf door de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD). Onderdeel van het stelsel van waarborgen is voorts de behandeling van klachten over het optreden door de inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Het is een waarborg die in de discussie rond de WIV 2017 relatief weinig aandacht heeft gekregen, terwijl deze in zijn uitwerking zeer effectief kan zijn.

Lees het hele artikel in Navigator.

In het toetsingsproces van euthanasie en hulp bij zelfdoding blijken de zorgvuldigheidseisen betreffende het lijden in de grote meerderheid van de gevallen nauwelijks een rol te spelen. In de oordelen niet, en voor zover dat kan worden opgemaakt uit evaluatieonderzoeken, ook in de discussie binnen en tussen de toetsingscommissies niet. Hoe valt dat te verklaren? Er zijn allerlei factoren aan te wijzen die het voor een commissie moeilijk maken om uitspraken van artsen en consulenten over de ernst van het lijden zelfs maar marginaal te toetsen. Bovendien zou het een onmogelijke opgave zijn om bij deze toetsing ook maar een minimum aan consistentie te bewaren. Of de eisen in gewone euthanasiegevallen nog een rol zullen blijven spelen, zal daarom vrijwel alleen van artsen en consulenten afhangen, nauwelijks van de toetsingscommissies.

Lees het hele artikel in Navigator.

Het is dapper (en ook juist) van de Hoge Raad dat hij zwaarder laat wegen wat feitelijk is gebeurd, namelijk dat het vaststaande feit van een onterecht ontslag op staande voet van een 57-jarige werknemer, na een dienstverband van 30 jaar, zwaarder weegt dan (een strikte toepassing van) het Baijings-arrest, omdat hij anders de werknemer met lege handen zou hebben laten staan. Het is redelijker dat een werkgever de risico’s van een door hem gegeven ontslag op staande voet blijft dragen en dat hij er niet mee wegkomt door zich te (kunnen) beroepen op een beschikking waarvan vaststaat dat die fout is, ook al was die beschikking (ogenschijnlijk) ‘onherroepelijk’.

Lees het hele artikel in Navigator.

De aanpak van de NAM en de overheid met betrekking tot de schadeafhandeling is vooral gebaseerd op het aansprakelijkheidsrecht en draagt mede daardoor niet bij aan het herstel van het vertrouwen. Inmiddels pleiten steeds meer auteurs en instanties voor ruimhartigheid in de compensatie van de Groninger bevolking. Van de NAM lijkt een dergelijke ruimhartigheid niet te hoeven worden verwacht. Wat voor rol kan de centrale overheid in de schadeafhandeling spelen om het vertrouwen van Groningen terug te winnen en hoe kan van staatswege betrachte ruimhartigheid bijdragen aan het herstel van vertrouwen? In dit artikel wordt gepleit voor een bestuursrechtelijke aanpak die niet alleen over herstel van vertrouwen spreekt, maar zich daadwerkelijk rekenschap geeft van inzichten uit de sociaalpsychologische literatuur over dit onderwerp.

Lees het hele artikel in Navigator.

In de Meststoffenwet is bepaald dat boeten worden opgelegd indien de aangevoerde en door de dieren geproduceerde meststoffen niet kunnen worden verantwoord, met andere woorden: indien niet aan de zogenoemde verantwoordingsplicht wordt voldaan. Er bestaan drie principiële bezwaren tegen de wijze waarop thans boeten worden opgelegd. Allereerst is de beboeting gebaseerd op onnauwkeurige meetresultaten. Daarnaast is de beboeting in strijd met de onschuldpresumptie en het lex-certabeginsel.

Lees het hele artikel in Navigator.

Hoe onpartijdig is een rechter die op Facebook bevriend is met een partij of diens advocaat in zijn contactenlijst op LinkedIn heeft staan? Naarmate het belang en de reikwijdte van digitale sociale netwerken toenemen, en ook meer mensen die al onderdeel uitmaken van een dergelijk netwerk toetreden tot de rechterlijke macht, zal de aandacht voor de rechterlijke activiteit op sociale media toenemen. Een digitaal verlichte en realistische benadering zal zich er rekenschap van moeten geven dat het zinloos is om steeds nieuwe regels te verzinnen op ieder moment dat nieuwe technologische ontwikkelingen de status quo bedreigen. Rechters isoleren van iets dat door een groot deel van de maatschappij inmiddels als belangrijk onderdeel van het leven wordt gezien is niet iets wat zou moeten worden nagestreefd.

Lees het hele artikel in Navigator.

In dit artikel wordt een aantal juridische aandachtspunten onder de aandacht gebracht die van belang zijn bij de opsporing en vervolging van buitenlandse militairen. Hiertoe wordt eerst de bijzondere rechtspositie van buitenlandse militairen besproken. Vervolgens wordt nader ingegaan op een aantal juridische knelpunten met betrekking tot de uitoefening van rechtsmacht, opsporing en rechtshulp, de positie van het slachtoffer en de verstrekking van politie- en justitiële gegevens, waarna wordt besloten met een aantal aanbevelingen.

Lees het hele artikel in Navigator.

Rapporten van het NFI kennen regelmatig terugkerende problemen. Die worden in dit artikel aan de hand van een enkel NFI-rapport, waarin een aantal van die problemen samenkomt, onderzocht. Een deel van deze problemen wordt veroorzaakt door staand beleid van het NFI en geldt derhalve voor elk rapport. Het ware verstandig om de rapportering door het NFI en de kwaliteit ervan eens systematisch te onderzoeken. Naast de aan de hand van deze casus gerapporteerde problemen heeft het verkort rapporteren door de NFI, een efficiency-maatregel die sinds kort standaard wordt gehanteerd, tot gevolg dat de verdediging buitenspel wordt gezet. Het maakt het onmogelijk om serieus over een NFI-rapport te discussiëren.

Lees het hele artikel in Navigator.

De Tijdelijke Commissie Evaluatie Wet op de Parlementaire Enquête (TCEWPE) heeft eind februari, kort voor de verkiezingen, haar werkzaamheden afgerond via het aanbieden van een rapport waarin drie parlementaire enquêtes worden geëvalueerd. Het rapport is behoorlijk evenwichtig van toon. De commissie heeft zich niet laten ‘meeslepen’ door soms wellicht wat door emotie ingegeven oproepen van recente enquêtecommissies, maar zuiver afgewogen wat er wel en niet zou moeten worden veranderd in het stelsel van de Wet op de parlementaire enquête, en waarom dat zo is. Bij een viertal knelpunten wordt in deze bijdrage stilgestaan.

Lees het hele artikel in Navigator.

Het eerder dit jaar in het NJB gepubliceerde pleidooi voor meer aandacht in het juridisch onderwijs voor kritische reflectie op het positieve recht vanuit andere wetenschapsgebieden is sympathiek en noodzakelijk. Integratie van dit analyseniveau in bestaande cursussen zou echter teveel vergen van de docenten. De grenzen tussen opleidingen zouden moeten vervagen, zodat studenten minors kunnen volgen of duaal of parallel twee programma’s kunnen volgen. Zo kan de student de benodigde kennis om kritisch te kunnen reflecteren bij de bron gaan halen.

Lees het hele artikel in Navigator.

Hun afschuw van de uitingen op Geen Stijl is invoelbaar, maar dat burgers buiten de strafrechtelijke kanalen om de uitingsvrijheid vanwege de inhoud van uitingen trachten te beperken en dat ministers dat onderschrijven, past naar het oordeel van de auteur niet bij een democratische rechtsstaat.

Lees het hele artikel in Navigator.

In NJB 8 (2017/420) trof ik weer eens een verhandeling aan over het normaliseren van ambtenaren, in dit geval door professor Barentsen. Het is opvallend dat bij al dit soort bijdragen steeds uitsluitend aandacht wordt geschonken aan de technische kant van het ‘omturnen’ van de oude ambtenaren naar ‘normale’ werknemers, met ‘normale’ arbeidscontracten en arbeidsvoorwaarden.

Lees het hele artikel in Navigator.

De combinatie hoofddoek en rechtspraak heeft al heel wat pennen in beweging gebracht. In deze bijdrage wordt het onderwerp op een andere manier belicht dan tot dusver is gebeurd. Na een korte beschrijving van de geschiedenis volgt een analyse van de toepasselijke wetgeving en oordelen van de Commissie Gelijke Behandeling en het College voor de Rechten van de Mens dienaangaande, en wordt aandacht geschonken aan de verschillende standpunten die over de hoofddoek en de rechtspraak zijn ingenomen. Vervolgens wordt met behulp van in de ethiek gewortelde beelden van de rechter geprobeerd om de gedachten rondom hoofddoek en rechter (op een andere wijze) te ordenen. De bijdrage wordt afgesloten met een korte conclusie en een opmerking over diversiteit binnen de rechterlijke macht.

Lees het hele artikel in Navigator.

 

In dit artikel wordt uiteengezet op welke wijze causaliteit en schade verweven zijn, waarna op die basis wordt aangegeven waarin verlies van een kans verschilt van proportionele aansprakelijkheid. Ten eerste wordt daartoe de relatie tussen schade en het vereiste van werkelijk condicio-sine-qua-non-verband besproken. Vervolgens wordt ingegaan op schadebegroting en de rol van hypothetische causaliteit. Daarna wordt de schadebegroting besproken aan de hand van scenario’s, en de leer van verlies van een kans. Tot slot wordt het leerstuk van proportionele aansprakelijkheid behandeld, in discussie met andere standpunten.

Lees het hele artikel in Navigator.

 

Het verschoningsrecht is een groot goed. Het is niet een sta-in-de-weg voor opsporings- of onderzoeksautoriteiten, geen handigheidje waarmee een advocaat en zijn cliënt zaken verborgen kunnen houden die het daglicht niet kunnen verdragen. Het is wel een hoeksteen van de moderne rechtsstaat die voortkomt uit het basale recht dat een burger in een beschaafde samenleving toekomt om zich in alle vrijheid en onbekommerd tot een advocaat te kunnen wenden voor advies en bijstand. Natuurlijk is niet in alle gevallen op voorhand duidelijk of terecht een beroep wordt gedaan op het verschoningsrecht, maar dat oordeel is in een rechtsstaat aan de rechter. Het is te betwijfelen of bestaande onduidelijkheden over de reikwijdte van het verschoningsrecht door codificatie kunnen worden opgelost.

Lees het hele artikel in Navigator.

 

Met een kort persbericht op dinsdag 9 augustus sloeg het NOC-NSF sportminnend Nederland met verstomming. Yuri van Gelder werd uitgesloten van verdere deelname aan de Olympische Spelen. Hij had ‘de normen en waarden binnen Team NL en de KNGU (de Nederlandse gymnastiekfederatie) op grove wijze overschreden’. De turner werd ook per direct naar huis gestuurd. Nauwelijks terug aangekomen op Nederlandse bodem besloot hij juridische stappen te ondernemen in een ultieme poging alsnog aan de toestelfinale aan de ringen te kunnen deelnemen. Juridisch getouwtrek diende zich aan. Uiteindelijk trok de kortgedingrechter in Arnhem een streep door de Olympische ambities van de gymnast. De motivatie van het vonnis overtuigt evenwel niet.

Lees het hele artikel in Navigator.

 

... wat jammer nou, die poging van de redactie om daar uit een oogpunt van diversiteit politiek correcte illustraties bij te zetten!

Lees het hele artikel in Navigator.

Er is waarschijnlijk geen zichzelf respecterend departement privaatrecht in Europa te vinden dat zich niet bezighoudt met de toenemende vaak subtiele meergelaagdheid van het privaatrecht en de problemen die dat met zich brengt. Waar veel minder aandacht voor bestaat is wat deze veranderingen precies betekenen voor de methode waarmee zowel rechters, wetgevers en andere regelgevers, alsook rechtswetenschappers hun bijdrage leveren aan de beantwoording van rechtsvragen in een moderne meerlagige rechtsorde. Juist hierop wil het nieuwe Tilburg Institute for Private Law (TIP) zich de komende jaren gaan richten. Met dit artikel wil men aantonen hoe belangrijk en uitdagend dit kan zijn. De bijdrage eindigt met een onderzoeksagenda en een oproep aan collega-privatisten elders om mee te denken.

Lees het hele artikel in Navigator.

 

Het op 1 juli jl. in consultatie gegane wetsvoorstel Aanvullingswet grondeigendom Omgevingswet maakt een einde aan de noodzaak van rechterlijke betrokkenheid bij een onteigening door de bevoegdheid om over onteigening te besluiten neer te leggen bij het bestuursorgaan dat de onteigening beoogt. Alleen als een belanghebbende tijdig in beroep komt van een dergelijk besluit, zal een rechter zich over de kwestie buigen: niet de burgerlijke rechter, maar de bestuursrechter. Als verandering in wetgeving dient om een probleem op te lossen, dan zou een zo radicale stelselwijziging de respons moeten zijn op een zeer prangend probleem. Niets is echter minder waar. De enige reden is de wens van de regering om het onteigenings(proces)recht te dwingen in het stramien van het bestuurs(proces)recht. Het nu voorgestane systeem offert de rechtsbescherming voor de burger op het altaar van het uniformiteitsstreven.

Lees het hele artikel in Navigator.

 

In het licht van de uitspraken van de Centrale Raad van Beroep waarin werd vastgesteld dat huishoudelijke hulp een voorziening is die onder de reikwijdte van de Wmo valt, wordt op grote schaal het Wmo-beleid herijkt terwijl tegelijkertijd massaal nieuwe aanvragen en herzieningsverzoeken worden ingediend. De vraag dringt zich daarbij op wat nu de rechtspositie is van Wmo-gerechtigden die eerder niet in bezwaar en beroep zijn gegaan. Loopt deze grote groep Wmo-gerechtigden nu tegen het leerstuk van de ‘formele rechtskracht’ aan of zijn er juridische mogelijkheden om de onherroepelijke beschikkingen alsnog open te breken?

Lees het hele artikel in Navigator.

 

Volgens Anne de Hingh van de VU wordt de Nederlandse samenleving ‘bij voortduring bestookt met campagnes en initiatieven op het gebied van euthanasie’, met name voor ‘zogenaamde vergeten groepen’. Zij moet daar weinig van hebben en dat wekt gezien de bewoordingen waarin zij zich uitdrukt geen verbazing.

Lees het hele artikel in Navigator.

 

De Hingh suggereert dat de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde en haar geestverwanten het menselijk leven reduceren tot koopwaar en de intimiteit van de dood instrumentaliseren: ‘De Levenseindekliniek heeft één duidelijke core business, te weten: het sterven.’ In plaats daarvan bepleit zij dat de mens het lijden en de dood weer op zich neemt en het sterven beschouwt als integraal onderdeel van zijn leven.

Lees het hele artikel in Navigator.

De wijze waarop de overheid van een land omgaat met vreemdelingen kan als de lakmoesproef worden gezien voor de rechtsstatelijkheid van dat land. Het Europees Comité voor Sociale Rechten van de Raad van Europa oordeelde recentelijk dat Nederland het Europees Sociaal Handvest schendt door geen opvang te bieden aan uitgeprocedeerde vreemdelingen en deed de aanbeveling om direct maatregelen te nemen om hen bed, bad en brood te verschaffen. De inmiddels afgetreden staatssecretaris Teeven zette echter de hakken in het zand; hij wilde eerst een oordeel van het Comité van Ministers afwachten en tot die tijd nog geen opvang regelen. Zorgvuldige bestudering van de jurisprudentie op dit vlak kan echter nauwelijks tot een andere conclusie leiden dan dat het traineren van Teeven zinloos is en mensen onnodig in de kou laat staan. Het is te hopen dat zijn opvolger realistischer zal zijn.

Door uitspraken begin maart 2015 van twee van onze hoogste rechters is de veel bekritiseerde oplegging van het zogenaamde alcoholslotprogramma (asp) van de baan. Het komt echter onredelijk voor dat personen die in het verleden deze maatregel opgelegd hebben gekregen in het geheel niet profiteren van deze gewijzigde jurisprudentie. De snelste en meest efficiënte wijze om dit op korte termijn te bewerkstelligen lijkt te zijn de herziening op verzoek van betrokkenen van opgelegde asp-maatregelen door het CBR. In zijn algemeenheid geldt dat de wetgever bij het ontwerpen van nieuwe sanctiestelsels, dan wel bij het verscherpen van bestaande, oog moet blijven houden voor differentiatie en evenredigheid in concreto. Ook een screening van bestaande wet- en regelgeving is in dat licht gewenst. Dat is de les die uit de asp-jurisprudentie en de rechtspraak inzake de verscherpte handhaving op het terrein van de sociale zekerheid kan worden getrokken.

In de maatschappelijke en politieke discussie wordt nog wel eens vergeten of verzwegen dat niet-verdachte burgers aan een breed scala van bijzondere opsporingsactiviteiten kunnen worden onderworpen. Dat is nu al zo, en er circuleren voorstellen voor een nieuwe regeling waarin de mogelijkheden nog verder worden uitgebreid. Bij een onrechtmatige toepassing van een opsporingsbevoegdheid kan noch een burger noch de verdachte daartegen ageren, de eerste als gevolg van jurisprudentie van de Hoge Raad en de laatste bij gebreke aan een rol in het strafproces waarbinnen dat beroep zou kunnen worden gedaan. Een zinvolle toetsing van de rechtmatigheid van de inzet van dergelijke opsporingsmiddelen kan achteraf dus nauwelijks nog plaats hebben. Zou het daadwerkelijk tot een wetswijziging komen, dan zou de gelegenheid moeten worden aangegrepen om de tekortschietende bescherming van de niet-verdachte burger in de wet te corrigeren.

VVD Kamerlid Joost Taverne lijkt een voorliefde te hebben voor het opschudden van de trias politica. In 2012 stelde hij een, nog steeds in behandeling zijnde, controversiële wijziging voor van artikel 94 Grondwet die beoogt wetten uit te zonderen van de toetsingsbevoegdheid van de rechter aan ieder verbindende verdragsrechtelijke bepalingen. In zijn onlangs ingediende voorstel tot wijziging van de Rijkswet goedkeuring en bekendmaking verdragen gaat de parlementariër subtieler te werk. Maar ook met dit voorstel wordt geschud aan de Trias. Hoe stevig en met welke implicaties, wordt hier onderzocht.

"U gaat leiding geven aan een departement van Veiligheid en Justitie. Ik hoop dat u zich bewust zult blijven van het feit dat het woordje ‘en’ duidt op een nevenschikking, en niet op een onderschikking."