De continuïteit en toekomst van de Europese Unie zou moeten worden gezocht in de mogelijkheid een EU te constitueren die op federaal-institutioneel niveau meer democratisch en meer rechtsstatelijk is. Een Europa dat niet bevreesd is haar eigen legitimiteit in een staat van permanente verandering te houden. De Federalist Papers, geschreven door de Founding Fathers van de Verenigde Staten, bevatten hiervoor belangrijke wenken. De Europese Unie zou daar haar voordeel mee kunnen en moeten doen.

[verder lezen in NAVIGATOR]

De Nederlandse overheid neemt diverse maatregelen op het terrein van preventie. Het vergoeden van curatieve zorg laat zij over aan met elkaar concurrerende particuliere zorgverzekeraars. Deze scheiding van taken is niet effectief en draagt niet bij aan het hoogst haalbare niveau van gezondheid. Maar hoe moet het dan wel? Voortbouwend op het internationaal en grondwettelijk erkende recht op gezondheid onderzoeken de auteurs in deze bijdrage een aantal oplossingsrichtingen. Daarbij gaan ze ervan uit dat de bestaande – ook wettelijke – scheiding tussen preventie en curatieve zorg achterhaald is.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Zittingen waarbij de verdachte via een videoverbinding door de rechter wordt gehoord hebben in het coronatijdperk een hoge vlucht genomen. Welke lessen kunnen er getrokken worden uit deze ervaringen met telehoren en welke principiële bezwaren en praktische obstakels moeten overwonnen worden om het telehoren een structurele plek in de strafrechtspraktijk te geven? Dit zijn urgente vragen in het licht van de aangekondigde voorstellen om telehoren een vaste rol te geven in de strafrechtspleging. Auteurs doen verslag van empirisch onderzoek dat is verricht naar de inzet van digitale middelen ten behoeve van het horen van verdachten en de effecten daarvan op positie van verdachten in het strafproces. De bevindingen nopen tot nadere bezinning.

[verder lezen in NAVIGATOR]

De dienstweigeraars uit de periode 1945-1949 zijn uitgezonderd van de excuses die premier Rutte op 17 februari 2022 naar aanleiding van het onderzoek over de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog aanbood ‘aan een ieder in ons land die met de gevolgen van de koloniale oorlog in Indonesië heeft moeten leven’. Er hebben honderden Indiëweigeraars jarenlang in de gevangenis gezeten.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Recente ontwikkelingen nopen nog eens tot een blik in de ‘achteruitkijkspiegel’ naar het begin van de aanpak van de COVID-19-crisis. In Nederland is de Onderzoeksraad voor Veiligheid doende met een retrospectief onderzoek, zodat wij lessen en lering kunnen trekken uit deze majeure crisis. Voor daarna is een parlementaire enquête in het vooruitzicht gesteld. In dit artikel staat strikt genomen noch het medisch beleid, noch de organisatie van de crisisbestrijding in het middelpunt, maar een fundamentelere kwestie: de rechtmatigheid van de overheidsstrategie. Het is namelijk niet om het even welke keuzes de overheid maakt. Niet alleen qua gevolgen, maar ook in de mate waarin de uitvoerende macht zich daarbij aan haar wettelijke opdracht houdt. Daarover gaat deze bijdrage.

[verder lezen in NAVIGATOR]

De Staat is verplicht om in te grijpen bij het uitbreken van een pandemie van een gevaarlijke ziekte en moet dan maatregelen treffen om deze zoveel mogelijk in te dammen. Maar daarbij hoort een ingewikkelde afweging van conflicterende fundamentele rechten, belangen en redelijkerwijze van de ingreep te verwachten gevolgen. Deze noodzakelijke grondrechtelijke toetsing was, is en blijft maar achterwege bij de coronamaatregelen die in Nederland uitgevaardigd worden.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Universiteiten hebben in het verleden hun uiterste best gedaan om buitenlandse studenten aan te trekken, zij brengen immers geld in het laatje, maar het succes van deze campagnes is ze de laatste jaren boven het hoofd gegroeid en de noodklok werd geluid. In antwoord daarop is momenteel een wetsvoorstel aanhangig dat de instroom van buitenlandse studenten beoogt te reguleren. Op grond van Europees recht is dit echter helemaal niet mogelijk. Maar het is ook niet nodig. Wanneer onderwijsinstellingen met elkaar in contact komen, elkaar niet als concurrenten zien maar samen optrekken, hebben ze de Nederlandse overheid helemaal niet nodig om met discutabele wetgeving hun, deels zelf veroorzaakte, problemen op te lossen.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Zinnen gebruiken met meer leestekens dan woorden onthult bezorgdheid en betrokkenheid. Hartlief deed dat recent in een Vooraf in het NJB. Het betrof bescherming van persoonsgegevens, de Autoriteit Persoonsgegevens en uitlatingen van mij in het bijzonder.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Het is goed dat mijn collega Dijkstra een artikel heeft geschreven over mogelijke grenzen aan de demonstratievrijheid van rechters. Als een van de in toga demonstrerende Nederlandse rechters in de Mars van de 1000 toga’s in Warschau op 11 januari 2020 voel ik de behoefte om te reageren en verantwoording af te leggen.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Na megaclaims op de tabaksindustrie zijn nu de Amerikaanse farmaceuten aan de beurt voor miljarden dollars. Er is überhaupt veel iatrogene schade door receptmedicijnen. Biedt de Geneesmiddelenwet wel voldoende bescherming?

Lees het hele artikel in Navigator.

Door het toenemende commerciële aanbod aan DNA-onderzoek, met name via het internet, is genetisch onderzoek voor een deel losgeraakt van zijn traditionele inbedding in de reguliere gezondheidszorg waarin deskundigheid en kwaliteit van verleende zorg van oudsher goed gewaarborgd zijn. Dat laatste gaat voor het nieuwe commerciële aanbod van DNA-tests helaas niet op; de huidige regelgeving (Europees en nationaal) beschermt consumenten onvoldoende tegen de nadelen en risico’s van deze tests. Hoewel er uiteraard ruimte moet blijven voor eigen verantwoordelijkheid, ‘zelfsturing’ en zelfbeschikking van de consument, zijn er vooral op het niveau van de Nederlandse wetgeving nog mogelíjkheden om publiek en maatschappij beter tegen de schaduwzijden van commerciële DNA-tests te beschermen. Hopelijk worden die door de wetgever goed benut en wordt die verbeterde wetgeving vervolgens ook door het toezichthoudende apparaat adequaat gehandhaafd.

Lees het hele artikel in Navigator.

Op 1 januari 2020 treden de Wet verplichte ggz (Wvggz) en de Wet zorg en dwang (Wzd) in werking. De vertrouwde Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (Wet Bopz) houdt dan op te bestaan. Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport tracht alles voor het einde van dit jaar in gereedheid te brengen. In dat kader zijn vlak voor het zomerreces een Aanpassingswet aangenomen, het Besluit zorg en dwang en het Besluit verplichte geestelijke gezondheidszorg gepubliceerd, en is een zogeheten Roadmap voor de implementatie van de Wzd wereldkundig gemaakt. In augustus 2019 heeft de minister nog twee conceptregelingen via een internetconsultatie gepubliceerd. Kan iedereen die met deze wetten krijgt te maken daarmee uit de voeten? Wij schetsen een stand-van-zaken overzicht en staan stil bij zaken die nog onduidelijk zijn.

Lees het hele artikel in Navigator.

Verschillende maatregelen stimuleren strafrechtelijke vervolging van geweld en agressie tegen hulpverleners in de psychiatrie. Gezien de mogelijke toename van (intramurale) incidenten in de ggz via de schakelbepaling in de Wet Forensische Zorg beschouwen auteurs dit als een wenselijke ontwikkeling. In de praktijk bestaan echter spanningen tussen ggz en justitie over de vraag of de nadruk op zorg of straf moet liggen in de afhandeling van ‘instellingsfeiten’. Teneinde de overwegingen van rechters aangaande instellingsfeiten inzichtelijk te maken, wordt in dit artikel beschreven welke obstakels strafoplegging naast een lopend zorgkader bemoeilijken en worden suggesties aangedragen voor een optimale afstemming tussen straf en zorg. Daartoe is een kwalitatieve thematische analyse gemaakt op basis van semigestructureerde interviews met acht rechters. De gespreksonderwerpen werden gebaseerd op vooraf verricht literatuuronderzoek en bespreking van casuïstiek. De meerderheid van de rechters vond het berechten van (intramurale) incidenten problematisch, vanwege de moeilijk te bepalen schulduitsluitingsgrond, vraagtekens rondom recidivevermindering en de impact op het slachtoffer. Rechters wilden voorkómen dat straf leidt tot discontinuïteit van zorg waardoor het psychiatrisch toestandsbeeld mogelijk kan verergeren. Het OM zou rechters vollediger moeten informeren. Geconcludeerd wordt dat straf een lopende (klinische) behandeling in de ggz kan ondersteunen. Met de komst van de ‘BOPZbrigades’ bij het OM wordt de relevante informatie vanuit ggz, politie en OM idealiter gebundeld aan rechters gepresenteerd via de strafeis, leidend tot een vonnis waarin straf en zorg elkaar optimaal aanvullen.

Lees het hele artikel in Navigator.

In de wereldeconomie spelen staatsondernemingen een significante rol in sectoren als energie, nutsbedrijven, infrastructuur, transport, telecom en banken. In dit artikel wordt mede aan de hand van een bespreking van de VN-richtlijnen voor ondernemingen en mensenrechten onderzocht of op staatsondernemingen bijzondere mensenrechtenverantwoordelijkheden rusten in vergelijking met private ondernemingen. Geconcludeerd wordt dat staatsondernemingen een bijzondere positie innemen, die wordt gekleurd door de verplichting van de staat om mensenrechten te beschermen en het beleid van de staat om mensenrechten te vervullen. De staat zou om deze reden zijn zeggenschap moeten aanwenden voor het stimuleren van een proactieve mensenrechtenattitude van staatsondernemingen. Echter, ook private ondernemingen kunnen kiezen voor een proactief mensenrechtenbeleid. De VN-richtlijnen bieden hiervoor namelijk alle mogelijkheden.

Lees het hele artikel in Navigator.

Met de herziening van de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg wil de wetgever de slagkracht van de tuchtrechter vergroten door uitbreiding van het sanctie-arsenaal met onder meer de bepaling dat het tuchtrecht ook van toepassing blijft in de periode dat een hulpverlener is geschorst in de uitoefening van zijn beroep en met de verruiming van de toetsingsnorm. De meest ingrijpende maatregel die genoemd kan worden, is de nieuwe maatregel ‘LOB’: de last tot onthouding van de beroepsactiviteiten. De Inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd kan hiermee een zorgverlener vanwege ernstig gedrag direct op non-actief stellen in afwachting van een oordeel van de tuchtrechter. Ondanks de stappen vooruit zijn er echter ook kansen voor een compacter en effectiever tuchtrecht blijven liggen.

Lees het hele artikel in Navigator.

Onlangs ontstond ophef over de plannen van minister De Jonge (VWS) met betrekking tot zorgfraude. Dat dit een te bestrijden kwaad is, betwist niemand, maar bij de gekozen middelen zijn beslist kanttekeningen te plaatsen. Bezien vanuit gezondheidsrechtelijk perspectief geeft vooral de inbreuk op het medisch beroepsgeheim te denken.

Lees het hele artikel in Navigator.

Artikel 6:177 BW voorziet in een risicoaansprakelijkheid van de exploitant van een mijnbouwwerk. Deze risicoaansprakelijkheid gaat ver nu de schadevergoeding vorderende partij geen gebrek of enige onveiligheid aan de zijde van de exploitant behoeft te stellen of (bij voldoende betwisting) behoeft te bewijzen. Slechts de causaliteit tussen schade en de aanleg en exploitatie van de mijn moet gesteld en bewezen worden door degene die schadevergoeding vordert. Door middel van het aannemen van een amendement op het Wetsvoorstel wijziging Mijnbouwwet heeft de Tweede Kamer onlangs aangegeven ter zake van de causaliteit een wettelijk vermoeden aan deze bepaling te willen toevoegen. Daarmee wordt echter het bestaande verfijnde stelsel van stel- en bewijslastverdeling onnodig uit balans gebracht.

Een van de conclusies van de recent uitgevoerde wetsevaluatie van de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg is dat het medisch tuchtrecht dringend aan vernieuwing toe is. Teveel bagatelzaken dreigen het systeem te verstoppen terwijl belangrijke en zelfs geruchtmakende kwesties juist niet, of niet op tijd, voor de tuchtrechter komen. Op 23 september 2015 verscheen een concept Wetsvoorstel modernisering tuchtrecht Wet BIG. Vormen de aangekondigde voorstellen tot wetswijziging een oplossing voor de gesignaleerde problemen?

In aflevering 25 van het NJB van dit jaar riep oud-voorzitter van de Raad voor de rechtspraak mr. A.H. van Delden op de discussie over de Raad vooral te laten voortduren. Auteur pakt de handschoen op en zwengelt de discussie nogmaals aan.