De Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) impliceert een overdracht van bevoegdheden naar de Europese Unie op een terrein dat tot de kern van de rechtsstaat behoort, de bescherming van grondrechten van burgers. De Raad van State spreekt in dit verband van een constitutioneel relevante verschuiving. Anderzijds heeft de AVG richtlijnachtige kenmerken die juist veel ruimte laten voor precisering door de lidstaten. De werking van de AVG en de Uitvoeringswet Algemene Verordening (UAVG) in de Nederlandse rechtssfeer roept enkele fundamentele juridische vragen op. Dit artikel bespreekt een aantal daarvan, vooral aan de hand van het advies van de Afdeling advisering van de Raad van State over de UAVG. (Bekijk NJB Vlog hiernaast!)

Lees het hele artikel hier en in Navigator.

Dit artikel neemt de bewerkersovereenkomst onder de loep, de overeenkomst tussen de bewerker en de verantwoordelijke met betrekking tot de verwerking van persoonsgegevens door de bewerker. Doel is om te beoordelen of er aanleiding bestaat om de standaarden die nu vaak gebruikt worden te herzien in verband met de inwerkingtreding van de AVG. In kaart wordt gebracht welke verplichtingen er gaan gelden voor de bewerker en welke aansprakelijkheidsrisico’s er zijn voor de bewerker enerzijds en de verantwoordelijke anderzijds. Aan de hand daarvan worden enkele manieren besproken waarop de aansprakelijkheid tussen bewerker en verantwoordelijke contractueel geregeld kan worden, met name door vrijwaringen en aansprakelijkheidsbeperkingen. Ook worden enkele suggesties gedaan om tot een uitgebalanceerde afspraak te komen tussen bewerker en verantwoordelijke. (Bekijk NJB Vlog hiernaast!)

Lees het hele artikel hier en in Navigator.

In aflevering 43 van het Nederlands Juristenblad (NJB 2017/2277) schrijft Govert den Hartogh dat het Actieve Donorregistratiesysteem (ADR) geen grotere aantasting van het recht op lichamelijke integriteit betekent dan het huidige systeem. Dat in tegenstelling tot wat de Afdeling advisering van de Raad van State heeft gesteld. Zijn argumentatie op dit punt vind ik - geen jurist, maar arts - overtuigend. Over zijn conclusie verschil ik echter van mening: voor hem betekent het dat de Afdeling advisering dus niet moet zeuren. Voor mij betekent het dat deze Afdeling de vorige keer kennelijk heeft zitten slapen.

Lees het hele artikel in Navigator.

In het scherpzinnige en wel-overdachte artikel Het ADRsysteem voor orgaanverwerving en de onaantastbaarheid van het lichaam (NJB 2017/2277) wijst Govert den Hartogh de Afdeling advisering van de Raad van State terecht. Het bezwaar van de Raad dat orgaandonatie het grondrecht op de onaantastbaarheid van het lichaam aantast, is op zich terecht, maar het belang van dit bezwaar zou in de nu geldende Wet op de Orgaandonatie (WOD) al lichter gewogen zijn dan het legitieme doel van vergroting van het aanbod aan donororganen.

Lees het hele artikel in Navigator.

Beide respondenten zeggen eerlijk dat ze mijn artikel over het ADR-systeem voor orgaanverwerving aangrijpen om een heel andere kwestie aan de orde te stellen: de definitie van de dood in de Wet op de Orgaandonatie. Alleen Bos maakt een interessante opmerking over mijn artikel. Laat het waar zijn, zegt hij, dat het ADR-systeem niet of nauwelijks tot grotere inbreuken op het recht op lichamelijke integriteit leidt dan het nu geldende systeem. Waarom is dat een argument voor het ADR-systeem en niet tegen het nu geldende?

Lees het hele artikel in Navigator.

In maart 1990 kwam de Commissie Meijers voor het eerst bijeen. Reeds drie maanden later was de ondertekening van de Schengen Uitvoeringsovereenkomst een feit. De commissie kwam dus veel te laat om het verdrag nog te kunnen tegenhouden. De ratificatie door de vijf verdragslanden zou evenwel nog jaren op zich laten wachten. Tijd genoeg om te proberen het tij te keren. Herman Meijers meende dat ‘een minnaar van de democratie niet anders kon dan hopen dat het tweede Verdrag van Schengen geen recht zou worden’. De ruim 25 jaren van het bestaan van de Commissie Meijers vallen samen met een achteraf bezien stormachtige ontwikkeling van het Europese asiel-, migratie- en strafrecht, ingebed in de al even overrompelend verlopende creatie van de Europese Unie.

Lees het hele artikel in Navigator.

De taak van de Europese Unie om de rechtsstaat inhoud te geven op het terrein van privacy en gegevensbescherming wordt mede vorm gegeven via het beleid en de keuzes van de onafhankelijke toezichthoudende autoriteiten. De Europese Verdragen en ook het Hof van Justitie hebben de volledige onafhankelijkheid van deze autoriteiten benadrukt als een essentieel element van toezicht. Ook deze bijdrage beschouwt de onafhankelijkheid van deze nieuwe overheidsmacht als een groot goed. De bijdrage bespreekt echter ook kanttekeningen bij deze volledige onafhankelijkheid. Zoals op zoveel gebieden is het zaak ervoor te zorgen dat de autoriteiten opereren binnen een functionerende context van checks en balances.

Lees het hele artikel in Navigator.

In deze bijdrage staat de rechterlijke toetsing en de bescherming van de positie van de burger bij het grensoverschrijdend uitwisselen van gegevens in strafzaken centraal. De bijdrage is onderverdeeld in drie ‘momenten’ van gegevensuitwisseling waarin de rechtsbescherming van de burger een rechterlijke toetsing al dan niet noodzakelijk maakt. Het eerste moment is dat waarop gegevens worden verzameld en bewaard. Een tweede moment dat vragen oproept naar de rechtspositie van de burger is het grensoverschrijdend uitwisselen van gegevens en het gebruik daarvan als bewijs in een strafprocedure in de verzoekende staat. Als derde moment wordt de schijnwerper op de samenwerking in strafzaken met derde staten gericht. Tot slot worden de meest relevante aanbevelingen ter verbetering van de rechtspositie van de burger in Europese gegevensuitwisseling besproken.

Lees het hele artikel in Navigator.

In dit artikel wordt het beginsel van transparantie in de rechtsorde van de Europese Unie (EU) opnieuw onder de loep genomen, met als vertrekpunt de rol van het Hof van Justitie van de EU met betrekking tot de ‘presumptions of non-disclosure’ van EU-documenten. Doel van deze bijdrage is te onderzoeken welke rol de rechterlijke macht speelt in relatie tot de volgende, tweeledige vraag: Hoe open kan het besluitvormingsproces binnen de Unie zijn, en is het mogelijk voor burgers om deel te nemen aan het besluitvormingsproces van instellingen, organen en andere instanties? Dit artikel beargumenteert dat gebreken in accountability terzake het recht op toegang tot documenten tot op bepaalde hoogte zijn opgevuld doordat het EU-Hof beperkingen stelt aan ruim geformuleerde afwijkingen van dit recht. Niettemin luidt de conclusie dat de accountability standaarden verslechterd zijn als gevolg van vaste jurisprudentie over algemene aannames (‘presumptions’) tegen openheid. Hoewel de EU-wetgever als standaard een zo ruim mogelijke toegang tot documenten heeft gesteld, in de rechtspraak is dit helaas teruggedraaid naar geheimhouding, in het bijzonder met betrekking tot niet-wetgevende documenten.

Lees het hele artikel in Navigator.

De Commissie Meijers houdt de Nederlandse regering scherp op mogelijke implicaties van nieuwe Europese voorstellen, specifiek op de gebieden justitie, migratie en veiligheid. Deze scherpte is nodig in een tijdsgewricht dat grote druk op ons handelen legt. We hebben al 25 jaar mogen profiteren van deze kritische, constructieve, maar vooral waardevolle blik van de Commissie Meijers. De auteur hoopt nog vele jaren op deze blik te mogen rekenen.

Lees het hele artikel in Navigator.