Met door de Hoge Raad gewezen ‘landmark’-arresten in zowel het contractenrecht als in het aansprakelijkheidsrecht én een groot aantal arresten met voor de praktijk relevante en interessante aanwijzingen in het goederenrecht, was er ‘never a dull moment’ in de kroniekperiode; de vaart zat er flink in. En met veel mooie proefschriften op het gebied van het aansprakelijkheidsrecht, en een hele hoeveelheid tijdschriftartikelen heeft de literatuur op dit rechtsgebied ook weer een flinke ‘boost’ gekregen. Voor wie dat allemaal niet bij kan benen is deze kroniek de uitkomst om weer helemaal bij te geraken.

[verder lezen in InView]

Opnieuw kan worden geconstateerd dat de nasleep van de toeslagenaffaire de gemoederen bezig blijft houden. De inspanningen om te komen tot een burgervriendelijker bestuursrecht gaan onverminderd door, onder meer door het voorstel tot een andere formulering van het evenredigheidsbeginsel in de Awb en de verdere ontwikkeling van de toetsing van besluiten aan het evenredigheidsbeginsel door de bestuursrechter. Ook bij optreden tegen overtredingen lijkt er meer ruimte voor coulance. Maar we zien ook een tegenbeweging. Zo verzetten wetgever en rechter zich tegen misbruik van recht. Een dynamische kroniekperiode met een bestuursrecht dat op zoek is naar een nieuw evenwicht.

[verder lezen in InView]

Zoals gebruikelijk worden in deze voorjaarskroniek de strafrechtelijke ontwikkelingen van het afgelopen half jaar besproken. In die periode was er aandacht voor kroongetuigen, gaf de Hoge Raad duidelijkheid over het criterium voor de vaststelling van de ontoerekenbaarheid en de reikwijdte van het recht op vreedzame vergadering en staat de wetgever voor uitdagingen in het kader van (de)criminalisering op het gebied van maatschappelijke thema’s zoals drugs, het milieu en de bescherming van het menselijk leven. De ontwikkelingen gaven aanleiding om de kroniek deze keer thematisch op te zetten. Achtereenvolgens worden de volgende thema’s besproken: een korte tussenstand van het moderniseringstraject, formeel strafrecht, materieel strafrecht, sanctierecht en een ‘rubriek’ over de maatschappelijke rol van het strafrecht.

[verder lezen in InView]

De verslagperiode is voor het ondernemingsrecht bijzonder boeiend geweest, met een sleutelrol voor de discussie rond de EU-Richtlijn inzake Corporate Sustainability Due Diligence (CSDDD) die volgde op de eerder reeds uitgevaardigde Corporate Sustainability Reporting Directive. Niet alleen die EU-Richtlijnen, maar ook het denken dat daarin tot uitdrukking is gebracht luidt een nieuwe fase in voor de ontwikkeling van het onder nemingsrecht. Een denken in termen van mensenrechten, milieu en klimaat doordrenkt inmiddels de academische discussie over veel klassieke leerstukken van het ondernemingsrecht. Dit debat heeft echter nog weinig effect op de ontwikkeling van het ondernemingsrecht in de praktijk. In de rechtspraak van de Hoge Raad is van deze discussie geen spoor te terug te vinden. Daarin worden juist de klassieke ondernemingsrechtelijke leerstukken en begrippen bevestigd en kiest de Hoge Raad voor een sterk op de feiten van het concrete geval toegesneden benadering.

[verder lezen in InView]

[Lees de kroniek van het gezondheidsrecht in InView]

[Lees de kroniek van het intellectuele eigendom in InView]

[Lees de kroniek van het mededingingsrecht in InView]

[Lees de kroniek van het Europees materieel recht in InView]

[Lees de kroniek van het internationaal privaatrecht in InView]

[Lees de kroniek van het internationaal publiekrecht in InView]

Ontwikkelingen in het vermogensrecht doen zich voornamelijk in de jurisprudentie voor. En daaruit was het weer volop oogsten deze kroniekperiode. Gelukkig is er ook veel literatuur verschenen die helpt de ontwikkelingen te duiden. Ook die komt in deze kroniek ruimschoots aan bod. In het aldus ontstane rijkgeschakeerde palet van het vermogensrecht menen auteurs toch een rode draad te kunnen ontwaren.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Opnieuw kan worden geconstateerd dat het bestuursrechtelijke debat vooral is gericht op responsiviteit, evenredigheid en maatwerk. Nadat de bestuursrechters stappen hebben gezet richting een indringendere toetsing van overheidsbesluiten en regelgeving aan onder andere het evenredigheidsbeginsel, is nu ook op het gebied van de wetgeving concrete actie gaande: het wetsvoorstel ‘Wet waarborgfunctie Awb’ is in preconsultatie gebracht. Maar er worden ook duidelijk grenzen gesteld als het gaat om de burgervriendelijke deformalisering van het bestuurs(proces)recht. Openbaarheid van bestuur blijkt ondanks de nieuwe Wet open overheid nog lang geen rustig bezit. Bij toezicht en handhaving speelt evenredigheid een belangrijke rol, maar ook hun verhouding tot regelingen in het strafrecht. Als het nodig is blijkt de rechter er, ten slotte, niet voor terug te schrikken weten regelgeving opzij te zetten onder verwijzing naar Europees recht. Een dynamische kroniekperiode.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Naast de oorlog in Oekraïne en de voortslepende politieke discussies over het stikstofbeleid, de opvang van vluchtelingen en de aardbevingsschade, brak ook de strafrechtelijke actualiteit een aantal malen door in de hoofdlijnen van het nieuws. Dat gebeurde door een aantal uiteenlopende gebeurtenissen die sprekende beelden opleverden. Die volgen in vogelvlucht in de inleidende beschouwingen van deze kroniek. Vervolgens worden in de gebruikelijke rubrieken (beleid en onderzoek, wetgeving en rechtspraak) de overige strafrechtelijke actualiteiten van het afgelopen half jaar besproken.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Ook dit jaar weer veel aandacht voor regelgevingsinitiatieven op het gebied van duurzaamheid, die zich langzamerhand ontwikkelen in de richting van de uitwerking, implementatie en handhaving. Voor ondernemingen gaat dat gepaard met lastige uitdagingen en vragen en ook voor de toezichthouders is de handhaving geen sinecure. En wat is tegen de achtergrond van deze regelgeving de waarde van soft law zoals de Corporate Governance Code? Een tweede belangrijke fundamentele ontwikkeling die ook het ondernemingsrecht raakt, is de voortgaande digitalisering van het maatschappelijk leven en daarmee ook het ondernemingsrechtelijke verkeer. Meer traditionele onderwerpen in rechtspraak en wetgeving worden ook belicht. Wetgevingsvoorstellen zien met name ook op de vormgeving van de BV en de NV onder het mom van modernisering. Sommige leerstukken van het ondernemingsrecht, zoals de zogenaamde ‘noodzaakfinanciering’ bewijzen hun waarde ook in tijden van oorlog en het OM heeft in een aantal gevallen daadkrachtig van civielrechtelijke bevoegd heden gebruik gemaakt om in rechtspersonen in te grijpen en bestuurders uit hun functie te zetten.

[verder lezen in NAVIGATOR]

[Lees de kroniek van de intellectuele eigendom in NAVIGATOR]

[Lees de kroniek van het gezondheidsrecht in NAVIGATOR]

[Lees de kroniek van het mededingingsrecht in NAVIGATOR]

[Lees de kroniek van het Internationaal Publiekrecht in NAVIGATOR]

[Lees de kroniek van technologie en recht in NAVIGATOR]

In deze kroniekperiode vielen het meest op de arresten van de Hoge Raad die door een op de praktijk afgestemde inhoud direct kunnen worden toegepast. De Hoge Raad liet zich een aantal keer van een pragmatische kant zien met het verstrekken van lijstjes, concrete berekeningsmethoden en suggesties voor bedragen ter vergoeding van schade ter oplossing van diverse problemen. Ook is een normenkader voor contracterende overheden die onroerend goed verkopen geformuleerd. Krijgt de Hoge Raad meer oog voor praktijkconcretisering? Het lijkt er zowaar op. Het schadebegrip staat in de kroniekperiode ook in vele artikelen in de rechts literatuur centraal. Een heel aantal mooie proefschriften verscheen ook in de afgelopen periode.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Opnieuw kan worden geconstateerd dat het bestuursrechtelijke debat vooral is gericht op evenredigheid en maatwerk. Maar dat debat komt wel in een volgende fase nu de bestuursrechters handen en voeten beginnen te geven aan een meer indringende toetsing van overheidsbesluiten aan het evenredigheidsbeginsel. Ook andere rechtsbeginselen worden in een burgervriendelijke richting verder ontwikkeld en dat geldt ook voor het bestuursprocesrecht. Naast de bestuursrechter werkt ook de wetgever aan wetgeving die daaraan kan bijdragen. Te hopen valt dat in deze roerige tijd, met veel zorgen en uitdagingen, de nodige aandacht voor de noodzakelijke verdere verbouwing van het bestuurs(proces)recht blijft bestaan.

[verder lezen in NAVIGATOR]

In deze kroniekperiode werden de plannen bekend van de nieuwe regering. Het kabinet investeert in de strafrechtketen en heeft een hoop goede plannen. Wat ontbreekt is een aanzet om de plannen duurzaam in samenhang te behandelen. Op het gebied van beleid en onderzoek is er in Nederland veel aandacht voor de korte detentie en het maken van proces- of vonnisafspraken. Ook heeft er een evaluatie plaatsgevonden van artikel 80a RO en stonden het adolescentenstrafrecht, slachtofferbeleid en plannen voor een gecentreerde berechting en detentie van de gevaarlijkste verdachten in de belangstelling. Wat betreft wetgeving is het advies van de Afdeling advisering van de Raad van State over het wetsvoorstel tot vaststelling van het nieuwe Wetboek van Strafvordering nabij. De versterking van de strafrechtelijke aanpak van de ondermijnende criminaliteit is in gang zet en wordt verder ontwikkeld. Wat betreft rechtspraak zijn er nieuwe ontwikkelingen te melden over de post-Keskin jurisprudentie van de Hoge Raad. Daarnaast waren er interessante uitspraken over onder meer voorwaardelijk opzet en over de bestanddelen het maken van een gewoonte om bepaalde delicten te plegen en het voorhanden en aanwezig hebben van.

[verder lezen in NAVIGATOR]

De oorlog in Oekraïne door de Russische militaire invasie van dat land doet de naoorlogse internationale rechtsorde op haar grondvesten schudden. Anders dan onze Kronieken van de afgelopen jaren is deze Kroniek grotendeels gewijd aan dit onderwerp waaraan vele volkenrechtelijke kwesties kleven. Enkele andere onderwerpen, waaronder het regeerakkoord Rutte-IV en mondiale klimaatdiplomatie, passeren ook de revue.

[verder lezen in NAVIGATOR]

[Lees de kroniek van het Ondernemingsrecht in NAVIGATOR]

[Lees de kroniek van het gezondheidsrecht in NAVIGATOR]

[Lees de kroniek van het mededingingsrecht in NAVIGATOR]

[Lees de kroniek van de intellectuele eigendom in NAVIGATOR]

[Lees de kroniek van het Europees privaatrecht in NAVIGATOR]

Regels, conflicten en oplossingen: tweestrijd is alom. Ook in het vermogensrecht is vaak sprake van tweestrijd. Hoe moeten dan de rechtens-juiste keuzes worden gemaakt? Misschien komt alles samen in de gedachtecirkel dat het ultieme doel van het recht gezien kan worden als evenwichtigheid en rechtvaardigheid, het zoeken naar de juiste afweging tussen beginselen, conflicten en orde.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Het is opnieuw een roerige tijd om een kroniek over het algemeen bestuursrecht te schrijven. De roep om maatwerk, evenredigheid en transparantie in het overheidsoptreden die in de vorige kronieken werd beschreven, klinkt luider dan ooit. Over het gebrek aan maatwerk geleverd door een belangrijke uitvoeringsinstantie, de Belastingdienst/Toeslagen, is in deze kroniekperiode zelfs het kabinet gestruikeld. Dat het kabinet besloot om, midden in de coronacrisis, af te treden naar aanleiding van het rapport van de Parlementaire ondervragingscommissie kinderopvangtoeslag (POK) weerspiegelt de snoeiharde kritiek van deze commissie, die ook de bestuursrechter trof. Veel analyses, (aankondigingen van) reflecties, adviezen en moties gericht op het voorkomen van een herhaling van dit debacle zagen het licht. Een parlementaire enquête zal nog volgen. De nasleep van wat inmiddels de Toeslagenaffaire is gaan heten, zal welhaast zeker van grote invloed zijn op de ontwikkelingen in het algemene bestuursrecht in de komende jaren. Daarbij zal het de kunst zijn niet te overreageren omdat daardoor de evenzeer gewenste efficiënte en rechtszekere uitvoering van overheidsbeleid in de knel kan komen.

[verder lezen in NAVIGATOR]

In deze kroniekperiode vielen de landelijke verkiezingen en de huidige formatie. In de diverse verkiezingsprogramma’s stonden soms wel heel opvallende plannen en met de formatie op komst zal (moeten) blijken wat voor beleid er in de komende jaren op strafrechtelijk terrein zou kunnen worden verwacht. Daarom openen wij met een beschouwing daarover. Geld is daarbij een belangrijke factor, ook voor de toekomst van het gemoderniseerde Wetboek van Strafvordering. Vervolgens zetten wij enkele recente wetenschappelijke onderzoeken op een rij en bespreken we diverse belangrijke wetsvoorstellen. Ten slotte komt een groot cluster aan uitspraken aan bod, want de (internationale) rechtspraak was bepaald niet in lockdown. Gelukkig maar.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Er zijn weinig privaatrechtelijke rechtsgebieden waar de invloed van grote maatschappelijke thema’s zich zo direct laat gevoelen als in het ondernemingsrecht. Dat geldt ook voor discussies over klimaatverandering, duurzaamheid en diversiteit. Die grote thema’s bleven zelfs in COVID-jaar 2020 onverminderd actueel. Sterker nog, in de COVID-tijd is gebleken hoe kwetsbaar de samenleving is voor grote crises van deze aard en hoe belangrijk het is om de potentiële grote gevolgen daarvan te voorkomen. Dat geldt zeker met betrekking tot thema’s als klimaatverandering, milieu en, vaak daarmee verbonden, eerbiediging van mensenrechten. Aangezien ondernemingen worden gezien als cruciale maatschappelijke entiteiten, wordt vanuit de samenleving en de politiek de aandacht mede gericht op hoe ondernemingen met die thema’s omgaan. In dat verband wordt veel aanvullende regelgeving ontwikkeld, worden vragen gesteld naar zorgplichten voor (multinationale) ondernemingen en hun bestuurders en, algemener, of en hoe ondernemingen nog meer met maatschappelijke doelen kunnen worden verbonden. Bij dit alles is essentieel dat juist ook het adresseren van grote thema’s de ontwikkeling van ‘goed’ recht vereist. Dat vergt regels die zowel effectief als beginselvast zijn en gebaseerd op feitelijke en juridische integriteit. Tegelijkertijd kan worden waargenomen dat publieke en politieke statements die vooral het heersende sentiment ondersteunen een aantrekkingskracht hebben. Dat is echter geen recept voor de werkelijke juridische verankering van duurzaamheid die op zichzelf broodnodig is.

[verder lezen in NAVIGATOR]

[lees de kroniek van het mededingsrecht in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van het financieel recht in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van het intellectuele eigendom in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van het internationaal publiekrecht in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van het gezondheidsrecht in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van het omgevingsrecht in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van technologie & recht in NAVIGATOR]

In eerdere kronieken hebben wij opgemerkt dat het enige dat zeker is, is dat alles onzeker is. Deze beschouwing lijkt zich met name in deze tijd van pandemie nog meer dan anders te concretiseren. De wereld, en ook de juridische werkelijkheid, kan er op het moment van het ter perse gaan van deze kroniek volstrekt anders uitzien dan op het moment van het schrijven ervan. De omvang van het (te verwachten) menselijk leed laat zich aanzien als immens, hetgeen ons in algemene zin beangstigt en ook qua gevoelens van relativering beïnvloedt. Met andere woorden: hoe belangrijk is hetgeen wij aan het papier toevertrouwen als de buitenwereld in crisis is? Desalniettemin proberen wij ons bij het schrijven van deze kroniek voor zover mogelijk even van de buitenwereld te abstraheren en u – op onze eigen wijze – weer van de vermogensrechtelijke ins and outs tijdens de kroniekperiode op de hoogte te brengen. En dat waren er nogal wat. Waar het in de vorige kroniekperiode – anders dan in het aansprakelijkheidsrecht – windstil was, woedde er in de onderhavige kroniekperiode storm in alle drie de rechtsgebieden.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Nog net zo dringend als tijdens het schrijven van onze vorige kroniek klinkt de roep om een responsiever bestuursrecht, een overheid die maatwerk levert en een bestuursrechter die intensief toetst en geschillen integraal beslecht. Dat alles met voldoende oog voor de positie van de burger.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Ook ‘wij van strafrecht’ werken onverdroten door. Noodgedwongen veelal vanuit huis. De schrijver dezes werkt aan de eettafel. Gelukkig was er het afgelopen half jaar voldoende onderzoek, (komende) wet- en regelgeving en jurisprudentie om over te berichten. Of dat over een half jaar ook zo is, valt nog te bezien. De wetgever probeert Nederland veiliger te maken met nieuwe strafbaarstellingen en regels inzake de berechting en de executie van sancties. Ook probeert hij slachtoffers in beide fasen nog sterker te positioneren. In de rechtspraak is vooral te zien dat het strafproces als geheel eerlijk moet zijn verlopen voor de verdachte, eventuele ongeregeldheden ten spijt.

[verder lezen in NAVIGATOR]

In deze kroniek wordt eerst stilgestaan bij het allesoverheersende onderwerp dat 2020 zal bepalen: de coronacrisis en de implicaties daarvan in een ondernemingsrechtelijke context. De meest in het oog springende ontwikkeling in dat verband is dat op 8 april jl. een spoedwet bij de Tweede Kamer is ingediend die het mogelijk zal maken om tijdelijk algemene vergaderingen van vennootschappen, verenigingen en coöperaties/onderlinge waarborgmaatschappijen te beleggen zonder fysieke aanwezigheid van aandeelhouders of leden. Daarna wordt ingegaan op andere grote maatschappelijke thema’s die zich in het ondernemingsrecht doen gevoelen, zoals de breed gedeelde zorgen over klimaatverandering, milieu en diversiteit in beleidsbepalende organen van de onderneming. Vervolgens wordt recente wetgeving belicht op zowel EU- als nationaal niveau. Ten slotte wordt de blik gericht op de highlights van de rechtspraak op de traditionele terreinen van bestuurdersaansprakelijkheid en jurisprudentie van de Ondernemingskamer.

[verder lezen in NAVIGATOR]

[lees de kroniek van het mededingsrecht in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van de intellectuele eigendom in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van het internationaal publiekrecht in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van het Europees privaatrecht in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van het Europees strafrecht in NAVIGATOR]

In deze kroniekperiode is een verschuiving te ontwaren in de rechtspraak van de Hoge Raad en in de rechtsliteratuur over de perceptie van (het begrip) schade en de wijze waarop de omvang van het schadebedrag waarvoor de betreffende schadeveroorzaker aansprakelijk kan worden gesteld, dient te worden vastgesteld. Ook valt op dat de relativiteit zich eveneens in een aantal van de Hoge Raad arresten en in de literatuur laat zien, een norm die in het kader van het bewijsrecht een vreemde eend in de bijt is. In het contractenrecht wees de Hoge Raad op 28 september 2018 een zeer belangrijk arrest over de betekenis van artikel 6:265 lid 1 BW inzake ontbinding van overeenkomsten. Het goederenrecht wordt in de kroniekperiode gekenmerkt door stevige arresten over pandrechten en de ‘chargeback’ van banken en over vraagstukken inzake een directe actie bij faillissement.

Lees het hele artikel in Navigator.

2019 is het zilveren jubileumjaar van de Algemene wet bestuursrecht. Dit jaar is het 25 jaar geleden dat de eerste delen van de Awb in werking traden en dat feit is niet onopgemerkt voorbij gegaan. Op een druk-bezocht congres over de jarige wet werd er teruggeblikt, maar zeker ook vooruitgekeken; verschillende veranderingen in het algemeen bestuursrecht zijn noodzakelijk en sommige zelfs al concreet aangekondigd. Daartoe noopt het steeds breder gedeelde inzicht dat de Awb-mens niet bestaat. Dat feit vraagt om een responsieve rechtsstaat, die ook nog eens rekening houdt met de voortgaande digitalisering. Verder heeft de Europeanisering van het bestuursrecht nog steeds een hoog tempo. Genoeg actuele en interessante ontwikkelingen dus, die hebben geleid tot een boordevolle kroniek.

Lees het hele artikel in Navigator.

In deze kroniekperiode vooral veel aandacht voor rechtspraak van de Grote Kamer van het EHRM. In het kielzog daarvan ook aandacht voor de uitleg van de Hoge Raad over het ondervragingsrecht en compensatie in geval van een politieverklaring van een niet-ondervraagde getuige die weliswaar niet beslissend was voor de strafrechter om tot een bewezenverklaring te komen, maar waaraan wel ‘significant weight’ toekomt. Maar we beginnen met een overzicht van verschenen wetenschappelijk onderzoek en enige wetgeving. De kroniek is overwegend procesrechtelijk van aard.

Lees het hele artikel in Navigator.

Het Benelux merkenrecht is gewijzigd. De Wet bescherming bedrijfsgeheimen is in werking. De apothekersvrijstelling is geen oplossing voor hoge prijzen van medicijnen. Smaken zijn niet auteursrechtelijk beschermd. Google en Facebook moeten gaan betalen en filteren.

Lees het hele artikel in Navigator.

Lees de kroniek van het internationaal publiekrecht in Navigator.
Lees de kroniek van het ondernemingsrecht in Navigator.
Lees de kroniek van het insolventierecht in Navigator.
Lees de kroniek van het mededingingsrecht in Navigator.
Lees de kroniek van het gezondheidsrecht in Navigator.
Lees de kroniek van het financieel recht in Navigator.
Lees de kroniek van technologie en recht in Navigator.

Een kroniek vermogensrecht over kernwaarden als bezorgdheid en betrouwbaarheid, over beloftes en onaanvaardbaarheid van bedingen en bevoegdheden. Veel aandacht voor uitleg, maar ook verjaring, erkenning en verrekening. Natuurlijk ook aandacht voor aansprakelijkheid, vooral betreffende schade aan bomen. En ten slotte een ‘cliffhanger’ over Tideman-vraagstukken.

Lees het hele artikel in Navigator.

De roep om maatschappelijk relevante rechtsbescherming in het sociaal domein leidt tot voorstellen voor uitbreiding van de rechtsmacht en uitspraakbevoegdheden van de bestuursrechter die het vernietigingsberoep ten aanzien van het besluit vér voorbijgaan. Of het uiteindelijk echt zover zal komen moeten wij afwachten. Zeker is dat de tendens van de indringendere rechterlijke toetsing van besluiten die wij eerder beschreven krachtig doorzet. Datzelfde geldt voor de Europeanisering van het bestuursrecht; de rechtsontwikkeling op dat gebied heeft een hoog tempo. Op andere terreinen is er ook de nodige dynamiek bij het tegemoetkomen aan steeds weer nieuwe vragen uit de rechtspraktijk. Genoeg actualiteiten dus voor een gevarieerde kroniek.

Lees het hele artikel in Navigator.

Het beeld van deze kroniek is dat het strafrecht, net als het heelal, maar blijft uitdijen. Meer en meer ongewenst gedrag wordt explicieter strafbaar gesteld en/of zwaarder bestraft, ook als ernstige gevolgen uitblijven. Bovendien is de langdurige werking van het strafrecht door de Hoge Raad verzekerd nu vervolgings- of executieverjaring niet snel aan de orde zijn bij misdrijven en de levenslange gevangenisstraf weer gewoon kan worden opgelegd. Dit alles ondanks de recidivecijfers waarmee de kroniek opent, die laten zien dat het strafrecht wellicht niet het wondermiddel is waarvoor het vaak gehouden wordt.

Lees het hele artikel in Navigator.

Toegang tot illegaal aanbod makkelijker maken is ook openbaar maken. Het Benelux Gerechtshof krijgt weer wat te doen en er kan meer bij het Bureau. Verwarringsgevaar is niet meer voldoende bij louter beschrijvende handelsnamen. Het Eengemaakte Octrooigerecht is er nog lang niet. De kinderkapperstoel en de multiplicité de formes zijn weg uit het modellenrecht. Een hanger kan verwateren en een grap kan duur zijn.

Lees het hele artikel in Navigator.

Lees de kroniek van het internationaal publiekrecht Navigator.
Lees de kroniek van het mededingingsrecht Navigator.
Lees de kroniek van het ondernemingsrecht Navigator.
Lees de kroniek van het insolventierecht Navigator.
Lees de kroniek van het Europees privaatrecht Navigator.

Deze kroniekperiode, die het 25-jarig bestaan van het Nieuw Burgerlijk Wetboek markeert, kenmerkt zich door een groot aantal Hoge Raad-arresten over de regels voor schadebegroting. Met name de toepassing van de artikelen 6:97 (wijze van schadebegroting), 6:98 (csqn-verband), 6:100 (voordeelstoerekening) en 6:101 BW (eigen schuld) laat een aantal nieuwe ontwikkelingen zien. Ook in het leerstuk van de verkrijgende verjaring wordt door de Hoge Raad een bevrijdende stap gezet. De synergie tussen open normen in het BW en de mogelijke toepassing daarvan binnen de maatschappelijke ontwikkelingen, maken het BW zo fluïde dat het mee kan bewegen op de golven van de tijdgeest. In dat kader is de inschatting dat het BW de tand des tijds met verve zal kunnen blijven doorstaan en er nog vele verjaardagen zullen volgen.

Lees het hele artikel in Navigator.

De reorganisatie van de bestuursrechtspraak wil maar niet vlotten. Het wetsvoorstel over de organisatie van de hoogste bestuursrechtspraak werd plotseling ingetrokken, maar over mogelijkheden om desondanks te komen tot meer rechtseenheid wordt nog druk gediscussieerd. Het relativiteitsvereiste werd echt gerelativeerd in deze kroniekperiode en ook het transparantievereiste is voor het eerst met succes ingeroepen, in beide gevallen was het argument van concurrentievervalsing van doorslaggevend belang. Ook werd afscheid genomen van oude doctrines op het terrein van de toetsing van besluiten op herhaalde aanvragen en de evenredigheid van beleidsregels. Ondertussen gaat de rechtsontwikkeling op diverse andere terreinen van het bestuursrecht verder. Genoeg voer voor een gevarieerde kroniek.

Lees het hele artikel in Navigator.

Na een redelijk lange aanloop zijn vanuit het Ministerie van Veiligheid en Justitie de eerste twee boeken in het kader van de Modernisering Wetboek van Strafvordering ter consultatie bekendgemaakt. Hierop zal de nadruk van de Kroniek liggen, al kan deze bespreking niet meer zijn dan een impressie. De stukken zijn zo omvangrijk dat een grondige bespreking ervan zijn eigen tijdschrift zou rechtvaardigen. Op het gebied van nieuwe wetgeving was het op zich redelijk rustig, al heeft de komst van eenvoudig witwassen als nieuw delict de Hoge Raad ertoe bewogen al vóór de inwerkingtreding daarvan met een kort overzichtsarrest te komen. De Hoge Raad liet zich het afgelopen half jaar voorts onder meer uit over oplichting en poging. Vanuit Straatsburg nog twee interessante uitspraken, waarbij in één daarvan Nederland over de knie werd gelegd door het EHRM. Kortom, er is weer van alles gebeurd.

Lees het hele artikel in Navigator.

Het aantreden van president Trump en VN secretaris-generaal Guterres op het wereldtoneel, vrede in Colombia, spierballenpolitiek tussen Nederland en Turkije, het nederzettingenbeleid van Israël en de ‘Syrische bewijzenbank’. Daarnaast Nederlandse uitbreiding van de rechtsmacht van internationale hoven en rechterlijke uitspraken over immuniteiten.

Lees het hele artikel in Navigator.

Lees de kroniek van de intellectuele eigendom in Navigator.
Lees de kroniek van het mededingingsrecht in Navigator.
Lees de kroniek van het ondernemingsrecht in Navigator.
Lees de kroniek van het gezondheidsrecht in Navigator.

Een kroniek wordt noodgedwongen gedomineerd door ‘wat de pot schaft’. Die pot verschaft deze keer een ruime aandacht voor het contractenrecht. Er passeert daarbij een groot aantal arresten de revue. Op microniveau zijn in deze kroniekperiode verschillende ontwikkelingen waar te nemen die op een grotere transparantie (zo niet: modernisering) duiden en welkome inzichten bieden die het justitiabelen mogelijk maken om hun keuzes en beleid daarop af te stemmen.

Lees het hele artikel in Navigator.

De inzet van de raadsman in de voorfase van het strafproces is voorlopig nog geen rustig bezit. Zoveel is wel duidelijk gelet op het rumoer van het afgelopen half jaar. In dit dossier is haast geboden, omdat het per saldo de verdachte is die niet het slachtoffer mag worden van een te zuinige uitleg en financiering van het recht op verhoorbijstand op het politiebureau. Daarentegen lijkt het erop dat bij de voortgang van Modernisering Wetboek van Strafvordering van meerdere kanten wordt geadviseerd juist wat op de rem te gaan staan. De vaste Kamercommissie heeft het dossier inmiddels opgepakt en voor de minister is nu ook parlementair de tijd van onbezorgdheid voorbij. Overigens blijven er met het onderzoek naar de Teeven-deal, de gefinancierde rechtsbijstand, eenvoudig witwassen en het gedoogbeleid van softdrugs wel meer hoofdpijndossiers open.

Lees het hele artikel in Navigator.

De organisatie van de bestuursrechtspraak blijft de gemoederen bezighouden. Een wetsvoorstel is ingediend, maar de discussie daarover is intens. Dat neemt niet weg dat de regering doorwerkt aan de uitvoering van haar reorganisatieplannen. De bestuursrechters werken ondertussen verder aan rechtsvorming in het bestuursrecht, onder meer door het stellen van (prejudiciële) vragen aan de Staatsraad A-G en het Hof van Justitie van de EU. Dat leidde bijvoorbeeld tot de relativering van het wettelijke relativiteitsvereiste en de toepassing van transparantievereisten bij de verdeling van Amsterdamse rondvaartbotenvergunningen.

Lees het hele artikel in Navigator.

De ontwikkelingen in de verslagperiode laten nog weer eens zien dat het ondernemingsrecht de technische regeling van het vakgebied in Boek 2 BW ruimschoots ontstegen is. Onder de steeds meer uitwaaierende banier het ‘ondernemingsrecht’, vinden brede discussies plaats over de betekenis en verantwoordelijkheid van ondernemingen en de rechten en verplichtingen van al degenen die door het doen en laten van een onderneming geraakt (kunnen) worden. De term ‘stakeholders’ is daarmee een steeds belangrijker begrip in het ondernemingsrecht aan het worden.

Lees het hele artikel in Navigator.

Naast vele mogelijkheden brengt het gebruik van drones ook risico’s met zich mee, in het bijzonder op het terrein van (luchtvaart)veiligheid en privacy. Met het oog op die risico’s is het vliegen met drones onderhevig aan (strikte) regelgeving. Met name recreatieve gebruikers zullen niet altijd op de hoogte zijn van de regels noch zich daar altijd aan houden. Daarmee lijkt het huidige stelsel op handhavingsproblemen te stuiten. In deze bijdrage staat de vraag centraal of de wettelijke kaders in de luchtvaartwetgeving voor het gebruik van drones voldoende zijn toegerust op de technologische ontwikkelingen. Daarbij worden de mogelijkheden voor het gebruik van drones, de knelpunten van het huidig juridisch kader en een onlangs aangekondigd nieuw voorstel in ogenschouw genomen.

De uitspraak van het Hof Arnhem in de zaak Heringa erkent Albert Heringa uiteindelijk toch niet als goede zoon, maar alleen als invallend onbezoldigd hulpverlener. Omdat het beroep op artikel 8 EVRM van belang is voor de juiste opvatting van het conflict van plichten waarin Albert Heringa een legitieme keuze heeft gemaakt, had het op de weg van het hof gelegen op dit beroep in te gaan. Gelukkig krijgt de Hoge Raad, naar het zich laat aanzien, in cassatie de gelegenheid om deze omissie te corrigeren. Er is nu sprake van een ongewenste mate van rechtsonzekerheid, die wel eens in strijd zou kunnen zijn met de eisen van artikel 8 lid 2 EVRM. Een rechterlijke uitspraak die de strafbaarheid van hulp zou beperken tot gevallen waarin niet vastgesteld kan worden dat de betrokkene zonder druk of manipulatie en in het volle bezit van zijn geestvermogens tot de beslissing is gekomen, zou daaraan een welkom einde maken, in overeenstemming met de erkende mensenrechten en het heersende rechtsgevoel.

De korpschef is bang dat het verhoor als opsporingsmiddel zijn kracht verliest als advocaten worden toegelaten tot de verhoorkamer. Anderzijds wil hij een poule van topadvocaten samenstellen die agenten na een schietincident moeten bijstaan. Deze stellingen over de positie van de raadsman zijn op zijn minst verwonderlijk te noemen.

In de prachtige kroniekenspecial De Staat van het Recht (NJB 2015/735, afl. 15, p. 993-1005) nagelt chroniqueur Ondernemingsrecht prof.mr. H.J. de Kluiver de Eerste Kamer der Staten-Generaal aan de schandpaal omdat de Eerste Kamer niet bereid zou zijn geweest een voorstel tot rechterlijke toetsing van de Grondwet te aanvaarden.

Graag zeg ik collega Schrijver dank voor zijn reactie op de zijdelingse verzuchting over de grondwettelijke toetsing in mijn kroniek over ontwikkelingen in het Ondernemingsrecht.