In dit artikel wordt gereflecteerd op de belangrijkste uitkomsten van evaluaties van de pilot Dreigingsmanagement. Deze pilot liep in de periode 2011-2013 en was opgezet om dreigingen door solistische dreigers in de richting van personen binnen het Rijksdomein, in het bijzonder de leden van het Koninklijk Huis en de minister-president, tijdig te detecteren, de risico’s daarvan in te schatten en voor de dreiger een persoonsgerichte op zorg toegesneden aanpak te ontwikkelen. Het doel van dit artikel is om meer licht te werpen op het onderliggende probleem van de solistische dreigers, als ook op de belangrijkste uitdagingen en dilemma’s waarmee ‘wit’ en ‘blauw’ bij de aanpak van dat probleem worden geconfronteerd.

Wat is de relatie van de openbare orde van de Europese Unie en die van de lidstaten in het internationaal privaatrecht? Daarover handelt deze bijdrage. Meer in het bijzonder gaat het over de rol van de beide openbare ordes in de sfeer van de erkenning en tenuitvoerlegging van vonnissen afkomstig uit andere lidstaten van de EU. En over wat te doen als er geen verplichting bestaat om het Europese Hof om een prejudiciële beslissing te vragen omdat er een acte clair of éclairé aanwezig is, maar een nationale rechter desalniettemin zijn eigen gang gaat. Een constitutionele kwestie.

Rechtsmiddelen bieden kansen op herstel van fouten in de rechtspraak. De verdachte kan in het geheel van een strafrechtelijke procedure zijn standpunten en verweren voorleggen aan de rechter-commissaris, raadkamers en zittingsrechters in rechtbank en gerechtshof en verder aan de Hoge Raad. Het stelsel van rechtsmiddelen in formele zin heeft een gesloten karakter. Maar in materiële zin vertoont het stelsel lekkages. De vraag dringt zich dan ook op of die kant van het stelsel wel gehandhaafd moet blijven.

Sinds ruim drie jaar worden in het bestuursrecht zaken afgedaan met toepassing van de Nieuwe zaaksbehandeling. Die houdt in dat de rechter zo snel mogelijk na binnenkomst van het beroep met partijen ter zitting bespreekt hoe hun zaak het beste kan worden aangepakt. De rechter beperkt zich niet tot een strikt juridische benadering van de zaak, maar is ook geïnteresseerd in het eventuele achterliggende conflict tussen partijen. De Nieuwe zaaksbehandeling is er op gericht dat zaken sneller worden afgedaan en vaker leiden tot een uitkomst die recht doet aan de belangen van de bij de procedure betrokken partijen. Hoe werkt de Nieuwe zaaksbehandeling in de praktijk? En hoe tevreden zijn partijen over de manier waarop de rechter hun zaak behandelt? In deze bijdrage doen wij verslag van onderzoek dat naar de praktijk van de Nieuwe zaaksbehandeling is verricht.

Voorkomen moet worden dat betere theorieën slechte(re) praktijken voortbrengen; herstelrecht zou niet met méér recidive moeten samengaan dan strafrecht. Vanuit die gedachte is empirisch onderzoek verricht naar de recidive van daders na hun deelname aan bemiddeling in strafzaken in Maastricht. In deze bijdrage worden de uitkomsten van dit onderzoek gepresenteerd. Uit het onderzoek blijkt onder meer dat daders met wie is bemiddeld, significant minder recidiveren dan daders die in het reguliere strafrechtelijke afdoeningstraject terecht zijn gekomen. De onderzoeksresultaten brengen de onderschrijving van de hypothese dat bemiddeling een gunstige invloed kan hebben op de recidive van deelnemende daders een stukje dichterbij.

Met veel belangstelling en instemming heb ik de analyse en de daarop gevolgde aanbevelingen gelezen van wat ik maar de Denktank HiiL zal noemen (NJB 2015/1322, afl. 27, p. 1816-1820) om de toegang tot recht te verbeteren. Hulde aan de initiatiefnemers die precies op het juiste moment met bruikbare voorstellen tot vernieuwing en verbetering komen. Moge de Commissie Wolfsen en in haar kielzog de politiek hun voordeel doen met wat hier aan verbeterslagen wordt voorgesteld.

Het stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand staat ter discussie, want het is kostbaar en de vraag is of het wel effectief is. De juridische professie biedt dure ‘papieren’ diensten aan die gemakkelijk via IT gestandaardiseerd en verbeterd kunnen worden, wat op den duur een bedreiging is voor de legitimiteit van de juridische ordening.

Allereerst willen we, namens de 24 ondertekenaars, Marleen van Geffen (hierna MvG) en Mies Westerveld (MW) van harte danken voor hun uitgebreide reactie en voor de aanvullingen die ze suggereren. Beide reacties stralen zowel een grote rechtsstatelijke ambitie uit als nieuwsgierigheid naar nieuwe en betere wegen om die te verwezenlijken.