Artikelen van Fatma Çapkurt
Tijdschrift
NJB 14 (2025)
De AVG anno 2025
Na zeven jaar AVG is er veel veranderd. Anno 2025 is het gegevensbeschermingsrecht levend recht. Ondanks vaak terechte punten van kritiek, is de AVG een onmisbaar grondrechtelijk fundament gebleken. Zeker in deze roerige tijden van grote maatschappelijke en technologische veranderingen is het een groot goed dat de bescherming van persoonsgegevens door de AVG in beginsel op een passende wijze wordt gewaarborgd. Het proces van bewustwording en implementatie is echter nog niet voltooid. Soms is er te veel aandacht voor technische details en te weinig voor de echte grondrechtelijke risico’s. Om de AVG effectiever te maken zal, mede met oog op de snel voortschrijdende technologie en het steeds bredere en gecompliceerdere juridisch raamwerk waarbinnen de AVG functioneert, de rechtsontwikkeling zich de komende jaren verder moeten verdiepen en uitbalanceren. Een belangrijke rol is daarbij weggelegd voor de AP en de toezichthouders uit andere lidstaten, maar ook voor de wetgever en de nationale en Europese rechters.
Rechtsbescherming tegen risicoprofilering op basis van de AVG, het EVRM en het Handvest
Artikel 22 AVG verbiedt uitsluitend op profilering gebaseerde besluitvorming. Dit verbod geldt echter niet als dergelijke besluitvorming is toegestaan op basis van lidstatelijke wetgeving. Uit het Schufa-arrest volgt dat het antwoord op de vraag of er sprake is van een uitsluitend op profilering gebaseerd besluit, afhangt van het effect dat deze profilering heeft op het handelen of nalaten van degene die de profileringsscore ontvangt. In reactie op Schufa heeft de AP een advies uitgebracht over de toepassing van risicoprofilering door bestuursorganen. Volgens de toezichthouder is artikel 22 AVG niet van toepassing als aan vijf voorwaarden is voldaan. Bestuursorganen zouden dan zonder specifieke wetgeving risicoprofilering mogen inzetten. Dit advies, dat door het kabinet is overgenomen, is echter kwestieus. Allereerst is het advies in het licht van artikel 22, lid 1, AVG, op sommige punten lastig te volgen. Ten tweede ziet de AP over het hoofd dat het EVRM en het EU-Grondrechtenhandvest aanvullende eisen stellen aan de toepassing van risicoprofilering door bestuursorganen.
Israëlische toepassing van AI in oorlogsvoering duidt op genocide
Onderzoek legt bloot dat het Israëlische leger het selecteren van doelwitten in Gaza heeft uitbesteed aan AI. Een dystopische evolutie van de militaire praktijk, die door academici in het oorlogsrecht altijd als slechts een beangstigende hypothese werd gezien. Hoelang wil Nederland nog aan de verkeerde kant van de geschiedenis blijven staan?
Wet homologatie onderhands akkoord natuurlijke personen
Mensen met schulden leven onder continue stress. Dat bemoeilijkt het vinden van oplossingen. Zij zoeken geen hulp, schamen zich en zijn vaak niet in staat de juiste beslissingen te nemen. De maatschappelijke kosten van problematische schulden bij natuurlijke personen zijn schrikbarend. Er zijn geen goede redenen om aan natuurlijke personen te onthouden, wat wij voor bedrijven allang normaal vinden: een effectieve, snelle en zo min mogelijk belastende methode om ondraaglijke schuldenlasten, als het echt niet anders kan, te herstructureren. In deze bijdrage worden concrete voorstellen gedaan om dit resultaat te bereiken.
Laat scheiding kerk en staat geen beletsel zijn voor zoektocht naar huisvesting van kerken
De Amsterdamse wethouder van Sociale Zaken vindt dat het geen overheidstaak is om in de gebiedsontwikkeling in religieuze huisvesting te voorzien. Maar gemeenten moeten wel degelijk rekening houden met de ruimtelijke randvoorwaarden voor het bouwen en functioneren van kerken of andere gebedshuizen.
Tijdschrift
NJB 37 (2020)
Gebrekkige coronavaccins
In rap tempo wordt wereldwijd gezocht naar een goed werkend coronavaccin. Vanuit de industrie komen signalen dat de mogelijkheid bestaat dat men niet alle bijwerkingen van een vaccin (nu al) kan voorzien. Dat roept de vraag op of hun immuniteit dient toe te komen voor eventuele productaansprakelijkheid. Deze bijdrage beoogt een aanzet te geven tot gedachtevorming over dit thema. Besproken wordt dat terughoudendheid moet worden betracht bij het accepteren van immuniteit voor productaansprakelijkheid voor een gebrekkig coronavaccin. Zo bestaan er, in ieder geval naar Nederlands recht, voldoende mogelijkheden om vaccinaansprakelijkheid beheersbaar te houden. Bovendien is de vraag welke effecten het verlenen van immuniteit heeft op de (toch al relatief lage) vaccinatiebereidheid. Dit alles betekent evenwel niet dat het wenselijk is om slachtoffers het pad van de productaansprakelijkheid te laten bewandelen. Dat pad is voor hen immers bezaaid met de nodige hindernissen. Een schadefonds voor slachtoffers van de bijwerkingen van een coronavaccin is het overwegen waard. De rechtvaardiging voor zo’n schadefonds is gelegen in de maatschappelijke solidariteit en het publieke belang van de volksgezondheid.
Gegevensbescherming, schadevergoeding en de bestuursrechter
De Awb beperkt de schadevergoedingsbevoegdheid van de bestuursrechter tot appellabele onrechtmatige besluiten, waardoor feitelijke bestuurshandelingen doorgaans buiten zijn rechtsmacht vallen. Gegevensbeschermingsrechtelijk wordt schade die er voor de burger toe doet doorgaans echter niet veroorzaakt door een appellabel besluit, zoals een gegevensbeschermingsrechtelijk inzagebesluit, maar door een feitelijke gegevensverwerking die daaraan voorafgaat. Daardoor kon de bestuursrechter zelden als schadevergoedingsrechter optreden in gegevensbeschermingsrechtelijke zaken. Recentelijk heeft de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State een belangrijke stap gezet om deze incompatibiliteit te verhelpen. In de 1-april-uitspraken, in het bijzonder die over het Pieter Baan Centrum, leidt zij uit de Uitvoeringswet AVG af dat de bestuursrechter wél bevoegd is te oordelen over gegevensbeschermingsrechtelijke schadeclaims. Maar de wetsgeschiedenis waar de Afdeling zich op beroept kan hiervoor strikt genomen geen rechtsbasis bieden. Het lijkt erop dat de Afdeling daarom een beroep deed op het politieke gezag van de Minister voor Rechtsbescherming, de verwerende partij in de Pieter Baan Centrum-zaak, om deze bevoegdheidsuitbreiding te realiseren. Zo creëerde zij, in samenspel met de minister, nieuw recht.
Ongewenste tweede nationaliteit
De initiatiefnota van Kamerlid Jan Paternotte over de ongewenste tweede nationaliteit roept meer vragen op dan dat ze oplossingen biedt. Het kernpunt: het bestaan van nationaliteiten waarvan men geen afstand kan doen blijft bestaan, met alle internationaalrechtelijke gevolgen van dien.
Reacties op de opinie van prof. Schalken
Het lijkt er op dat prof. Schalken in zijn Opinie in het NJB d.d. 25 september 2020 de vraag ‘Moet minister Grapperhaus van Justitie opstappen?’ afdoet met het argument dat dat niet hoeft, omdat, zo begrijp ik hem, de minister (slechts) zoiets belachelijks als de nauwelijks te handhaven afstandsregel van 1,5 meter heeft overtreden.
Tout va très bien, madame la marquise. Dat is de titel van het lied van Ray Ventura. De markiezin telefoneert met haar bedienden die in haar kasteel zijn achtergebleven. Zij vertellen haar dat haar merrie dood is, maar ondanks dat: tout va très bien, madame la marquise, dat de schuur is afgebrand, maar ondanks dat: tout va très bien.
Naschrift van prof. Schalken
Allemaal tot uw dienst; ik ken alle bezwaren.