In de nacht van 31 december 1991 op 1 januari 1992 kreeg Nederland een Nieuw BW. Het waren andere tijden. We waren regerend Europees kampioen voetbal. De sfeer was goed in die jaren negentig. We liepen voorop. Vooral in het Oosten was er belangstelling voor een hypermodern Wetboek als het onze. Nu is het WK aan onze neus voorbij gegaan en likt het Nederlandse volk zijn wonden. Maar wij juristen rechten de rug.

Lees het hele artikel in Navigator.

De hercodificatie van het burgerlijk recht was geen partijpolitiekomstreden project. Toch was het evenmin een technisch project. Anders dan bij de codificatie van 1838 zijn over het Nieuw BW om te beginnen met Meijers’ vraagpunten deskundigen en belanghebbenden gehoord en konden, als de onderwerpen zich daartoe leenden, maatschappelijke organisaties zich uitspreken. Met de hercodificatie van 1992 is de geest uit de fles: het nieuw Burgerlijk Wetboek is ‘gewoon’ een bijzonder deel van de wetgeving waarmee de Nederlandse samenleving democratisch zichzelf bestuurt. Het Burgerlijk Wetboek is geen neutrale techniek die in om het even welke samenleving past, maar werkt algemeen aanvaarde juridische beginselen en normen uit op een manier die aan de sociaal-economische behoeften van de tijd recht doet.

Lees het hele artikel in Navigator.

Boek 9 BW bestaat niet: het is ‘gereserveerd’. Bestemd om het vermogensrecht voor intellectuele goederen te regelen, is de negende wagon van de BW-trein nog steeds leeg. De aanloop naar Boek 9 is inmiddels wel erg lang. Is het na 25 jaar nog wenselijk om op de rijdende trein van het BW te springen? Kan het, en moet het?

Lees het hele artikel in Navigator.

In deze beschouwing wordt ingegaan op de al lange tijd lopende discussie of bij een integrale regeling van de personenvennootschap in het nieuwe Burgerlijk Wetboek, rechtspersoonlijkheid het uitgangspunt zou moeten zijn. Het accent ligt hierbij op de keuzes die in toekomstige wetgeving gemaakt zullen moeten worden en de relevantie van Titel 3.7 NBW in dat verband.

Lees het hele artikel in Navigator.

De artikelen Vergt het wetsvoorstel afwikkeling massaschade een bijzondere wijze van schadeberekening? Nee en Een goederenrechtelijke benadering van databestanden.

Lees het eerste artikel in Navigator.

Lees het tweede artikel in Navigator.

In dit artikel wordt een aantal constitutionele en rechtsstatelijke uitdagingen verkend die de hedendaagse stedelijke dynamiek meebrengt. In welke mate kunnen of moeten de bestaande constitutionele normering en rechtsstatelijke oriëntering worden herzien met het oog op de actuele vragen en uitdagingen waarmee de moderne stad wordt geconfronteerd? Als lokale en regionale bestuurders een grotere stedelijke autonomie zouden krijgen, wat zou dat impliceren voor het constitutionele en rechtsstatelijke kader voor regelgeving en bestuur? Waar knelt of wringt het huidige kader met de behoeften van steden aan grotere slagkracht en de wens die constitutioneel vorm te geven en te verankeren?

Lees het hele artikel in Navigator.

Sint Maarten geniet meer autonomie in het Koninkrijk dan St. Martin in Frankrijk. Dit brengt, ook na het passeren van orkaan Irma, de nodige verantwoordelijkheid met zich, zoals op het terrein van openbare orde en justitie. Naar Europees recht verschillen Sint Maarten en St. Martin enorm: Sint Maarten is een LGO en St. Martin een UPG. Land en Collectivité hebben naar Unierecht echter ook een overeenkomst: zowel de ingezetenen van St. Martin (Franse burgers) als die van Sint Maarten (Nederlandse burgers) zijn Europese burgers. Interessant is te bezien hoe zwaar deze overeenkomst weegt voor de EU bij de beslissing of ten aanzien van steunverlening in tijden van nood een wezenlijk verschil tussen beide zijden van het eiland gemaakt mag of zal worden. Dát de Commissie inmiddels toegezegd heeft dat ook Sint Maarten op financiële steun vanuit de EU kan rekenen maakt dat niet anders want grondslag en omvang van die steun liggen ten aanzien van Sint Maarten niet vast.

Lees het hele artikel in Navigator.

Op 6 september 2017 is, op 93-jarige leeftijd, prof. mr. Frits Kalshoven overleden. Hij was een internationaal gerenommeerde deskundige op het terrein van het internationale humanitaire recht.

Lees het hele artikel in Navigator.

Op 25 september 2017 overleed op 79-jarige leeftijd in zijn thuisstad Chicago Mahmoud Cherif Bassiouni, Emeritus Professor of Law aan DePaul University, President van het Siracusa International Institute for Criminal Justice and Human Rights en erevoorzitter van de International Assosiation of Penal Law. De reacties die zijn overlijden teweegbrengt, laten zien wat een groot voorbeeld hij was en is voor velen die een bijdrage willen leveren aan een vreedzame wereld. Door de geestkracht van zijn werk heeft hij vele mensen over de hele wereld geïnspireerd. Met zijn wortels in de Arabische wereld en zijn vertrouwdheid met de westerse wereld heeft Bassiouni zich in praktijk en in theorie ingezet voor de eerbiediging van mensenrechten en de rule of law en de beëindiging van straffeloosheid. Deze bijdrage is een bescheiden poging te reflecteren op zijn bijzondere persoonlijkheid en de betekenis van zijn werk voor, met name, het internationaal strafrecht.

Lees het hele artikel in Navigator.

Er is geen panacee in een situatie waarin zeven plagen op de Europese Unie zijn neergedaald: de bankencrisis, de bijna-deconfiture van de Griekse overheid, de Oekraïne-crisis, de burgeroorlog in Syrië, de vluchtelingencrisis, de gevolgen van de klimaatverandering, en de dreiging van een Brexit. Het Bijbelse verhaal van de zeven plagen die de farao troffen, was geen voorloper van de dreigingsbeelden van de NCTV, maar een aansporing tot bezinning die ruimte maakte voor het inslaan van nieuwe wegen. Om dat te doen hoeft het Nederlandse voorzitterschap van de Europese Unie echt geen mozaïsch kaliber aan te nemen, hoeveel er ook te leren valt van Moses als politiek leider. Kennis en inzicht in de geschiedenis tot hieraan toe zijn daarvoor wel nuttig, evenals een analyse die zich weet los te maken van stereotype framing. De door het kabinet aan beide Kamers der Staten-Generaal voorgelegde beleidsnota over het voorzitterschap wil de Unie vooral op ‘koers’ houden en bijdragen aan groei van werkgelegenheid door duurzame groei, voortgang maken met de lopende ‘dossiers’ en bruggen bouwen, maar verkent geen nieuwe routes.

Nederland is het komende half jaar voorzitter van de Raad van de Europese Unie. Bijna twaalf jaar na het vorige voorzitterschap van Nederland is de binnenlandse stemming met betrekking tot Europa veranderd, zo niet verzuurd. De elites van politiek en media in het land betonen zich zo betrouwbare vertolkers van het volkssentiment. Dat kan een van de redenen zijn dat de Nederlandse regering heeft gekozen voor een behoedzame opstelling in de publieke communicatie over de Europese verantwoordelijkheid die zij op zich gaat nemen. Er zijn echter ook andere redenen om de verwachtingen ten aanzien van het voorzitterschap te matigen, en die vormen de focus van deze bijdrage. Zij hebben te maken met cruciale veranderingen in het institutionele landschap van de Europese Unie sinds de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon eind 2009: het voorzitterschap van de Raad is minder belangrijk geworden dan het was.

Dit is een tijd met ongekende uitdagingen op het gebied van justitie en binnenlandse zaken, op de korte en op de langere termijn. Dat vraagt om adequaat reageren op actuele ontwikkelingen en incidenten en tegelijkertijd de blik gericht houden op de langere termijn belangen van de Europese Unie, waaraan het Nederlandse voorzitterschap een half jaar dienstbaar mag zijn. Hoe gaat Nederland die rol invullen?

De deuren van de Europese Unie blijven potdicht voor kandidaat-lidstaten die zich niet houden aan de gedeelde waarden waarop de Unie is gebouwd. Landen die journalisten de mond snoeren, geen gelijke rechten voor de LHBTI-gemeenschap of onafhankelijke rechtspraak kennen, mogen niet bij de club. Maar de EU is helemaal niet zo strikt als het om landen gaat die reeds lid zijn van de EU. De EU heeft een beperkt aantal instrumenten om lidstaten bij te sturen als zij de gedeelde waarden schenden. Waarden verankerd in de EUVerdragen en het EU-Handvest van de Grondrechten, waar zij zich bij toetreding aan hebben gecommitteerd. Incidenten in de afgelopen jaren tonen aan dat de politieke wil en kracht om lidstaten op de vingers te tikken ontbreekt. Grondrechten worden stelselmatig geschonden, de rechtsstaat uitgehold. Het is geen toeval dat de waarden van de EU in artikel 2 van het Verdrag van de Europese Unie zijn opgetekend, vóór alle andere doelstellingen van de EU. Europese waarden krijgen de hoogste prioriteit op papier. Laten we ervoor zorgen dat dit ook in de praktijk gebeurt.

 

Bekijk dit nummer in Navigator of bestel hier een los nummer ( 9,54).

Per 1 maart 2014 is de ‘Wet verruiming bevoegdheden vreemdelingentoezicht’ in werking getreden. De nieuwe wet roept de nodige vragen op, al is het momenteel nog onduidelijk hoe deze wet in de praktijk zal worden toegepast. De nieuwe bevoegdheden bewerkstelligen inhumane situaties, zo wordt hier betoogd, waarbij de waardigheid van de vreemdeling wordt aangetast. Daarbij is er gevaar voor inbreuk op grondrechten terwijl de noodzaak daarvan niet is aangetoond. De verweermogelijkheden van de vreemdeling tegen de nieuwe wetgeving zijn minimaal, maar is de vreemdeling ook nog illegaal dan is deze helemaal rechteloos.

Het Ministerie van Veiligheid en Justitie heeft het plan opgevat om het huidige Wetboek van Strafvordering (volledig) te moderniseren. Waar het huidige Wetboek een jarenlange ontstaansgeschiedenis heeft zal de introductie van het nieuwe Wetboek, als de voortekenen niet bedriegen, in een veel kortere periode tot stand komen. Het Wetboek wordt gemoderniseerd om ‘de tand des tijds’ weer adequaat te kunnen doorstaan, maar daarbij wordt de verdediging tegelijkertijd teruggedrongen in een rol die zich kenmerkt door een gebrek aan rechten, tijd en mogelijkheden. Efficiënt is dat, bezien vanuit een vervolgende overheid, ontegenzeggelijk wel, maar het predicaat ‘behoorlijk’ verdient het niet.

Modernisering van het Wetboek van Strafvordering is aanstaande. Een prachtige kans, niets te vroeg ook, om het wetboek up to date te krijgen. Om wensen, dromen zo u wilt, te realiseren en het wetboek bestendig te maken voor de komende decennia. Minister Opstelten is er met zijn toespraak bij het congres Modernisering Wetboek van Strafvordering al in een vroeg stadium in geslaagd om de betrokkenen bij die modernisering op scherp te zetten. Zijn toespraak spitste zich toe op het eerste artikel van het huidige wetboek: Strafvordering heeft alleen plaats op de wijze bij de wet voorzien.

De afspraken met Willem Witteveen staan nog in onze agenda’s: over de begeleiding van promovendi en studenten, nieuwe onderzoeksplannen en de methodiek van het onderwijs. Maar voordat we weer zouden overgaan tot de orde van de dag, zouden we zijn verhalen horen over de reis door Indonesië. De veelheid van culturen en religies in dat grote land zou Willem ongetwijfeld hebben geassocieerd met de vragen die hem bezighielden zo lang als we ons herinneren; vragen naar de mogelijkheden van mensen om in vrede samen te leven in een wereld die op zoek is naar ordening door het recht.

Gelijke behandeling van niet-uitzetbare vreemdelingen?
Dit artikel is de schriftelijke weergave van de Artikel 1 lezing die de auteur op 22 maart 2013 hield aan de Universiteit Utrecht. In hoeverre is het uit het oogpunt van het gelijkheidsbeginsel gerechtvaardigd dat niet uitzetbare asielzoekers die zich in Nederland bevinden anders worden behandeld dan andere personen die zich in Nederland bevinden op het punt van sociaal-economische grondrechten, zoals arbeid, sociale zekerheid, huisvesting, onderwijs en gezondheidszorg? De claim op deze rechten wordt afgeweerd door er op te wijzen dat de vluchtelingen daarvoor in hun eigen land moeten zijn maar daarmee wordt er ten onrechte vanuit gegaan dat het nationaliteitsrecht op internationaal niveau een sluitende lappendeken is.

De relevantie van art. 1 van de Grondwet is gelegen in het fundamentele karakter van gelijke behandeling: onderscheid behoeft een rechtvaardiging die niet afdoet aan ieders persoonlijke waardigheid. Dat geldt zowel voor de besluiten inzake toelating als die inzake voorzieningen en dan met name de mate waarin ze een niet te beperken mensenrecht zijn, ongeacht verblijfstitels.

Daar heeft de computer niets aan veranderd
In dit artikel wordt de uitspraak van de Hoge Raad in de zaak RuneScape beschouwd vanuit de invalshoek van het begrip informatie en de betekenis daarvan in maatschappelijke en juridische processen, die naar hun aard altijd virtuele elementen hebben bevat. De stelling van de auteur is dat informatietechnologie scherper zichtbaar heeft gemaakt dat dit zo is, zodat we met nieuwe ogen naar een oude wereld kijken. De scheidslijn die computercriminaliteit met begrippen als materieel en immaterieel goed en ‘gegevens’ en ‘goederen’ heeft getrokken, heeft tot een toenemende verwarring geleid die de rechtszekerheid schaadt.