Na megaclaims op de tabaksindustrie zijn nu de Amerikaanse farmaceuten aan de beurt voor miljarden dollars. Er is überhaupt veel iatrogene schade door receptmedicijnen. Biedt de Geneesmiddelenwet wel voldoende bescherming?

Lees het hele artikel in Navigator.

Door het toenemende commerciële aanbod aan DNA-onderzoek, met name via het internet, is genetisch onderzoek voor een deel losgeraakt van zijn traditionele inbedding in de reguliere gezondheidszorg waarin deskundigheid en kwaliteit van verleende zorg van oudsher goed gewaarborgd zijn. Dat laatste gaat voor het nieuwe commerciële aanbod van DNA-tests helaas niet op; de huidige regelgeving (Europees en nationaal) beschermt consumenten onvoldoende tegen de nadelen en risico’s van deze tests. Hoewel er uiteraard ruimte moet blijven voor eigen verantwoordelijkheid, ‘zelfsturing’ en zelfbeschikking van de consument, zijn er vooral op het niveau van de Nederlandse wetgeving nog mogelíjkheden om publiek en maatschappij beter tegen de schaduwzijden van commerciële DNA-tests te beschermen. Hopelijk worden die door de wetgever goed benut en wordt die verbeterde wetgeving vervolgens ook door het toezichthoudende apparaat adequaat gehandhaafd.

Lees het hele artikel in Navigator.

Op 1 januari 2020 treden de Wet verplichte ggz (Wvggz) en de Wet zorg en dwang (Wzd) in werking. De vertrouwde Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (Wet Bopz) houdt dan op te bestaan. Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport tracht alles voor het einde van dit jaar in gereedheid te brengen. In dat kader zijn vlak voor het zomerreces een Aanpassingswet aangenomen, het Besluit zorg en dwang en het Besluit verplichte geestelijke gezondheidszorg gepubliceerd, en is een zogeheten Roadmap voor de implementatie van de Wzd wereldkundig gemaakt. In augustus 2019 heeft de minister nog twee conceptregelingen via een internetconsultatie gepubliceerd. Kan iedereen die met deze wetten krijgt te maken daarmee uit de voeten? Wij schetsen een stand-van-zaken overzicht en staan stil bij zaken die nog onduidelijk zijn.

Lees het hele artikel in Navigator.

Verschillende maatregelen stimuleren strafrechtelijke vervolging van geweld en agressie tegen hulpverleners in de psychiatrie. Gezien de mogelijke toename van (intramurale) incidenten in de ggz via de schakelbepaling in de Wet Forensische Zorg beschouwen auteurs dit als een wenselijke ontwikkeling. In de praktijk bestaan echter spanningen tussen ggz en justitie over de vraag of de nadruk op zorg of straf moet liggen in de afhandeling van ‘instellingsfeiten’. Teneinde de overwegingen van rechters aangaande instellingsfeiten inzichtelijk te maken, wordt in dit artikel beschreven welke obstakels strafoplegging naast een lopend zorgkader bemoeilijken en worden suggesties aangedragen voor een optimale afstemming tussen straf en zorg. Daartoe is een kwalitatieve thematische analyse gemaakt op basis van semigestructureerde interviews met acht rechters. De gespreksonderwerpen werden gebaseerd op vooraf verricht literatuuronderzoek en bespreking van casuïstiek. De meerderheid van de rechters vond het berechten van (intramurale) incidenten problematisch, vanwege de moeilijk te bepalen schulduitsluitingsgrond, vraagtekens rondom recidivevermindering en de impact op het slachtoffer. Rechters wilden voorkómen dat straf leidt tot discontinuïteit van zorg waardoor het psychiatrisch toestandsbeeld mogelijk kan verergeren. Het OM zou rechters vollediger moeten informeren. Geconcludeerd wordt dat straf een lopende (klinische) behandeling in de ggz kan ondersteunen. Met de komst van de ‘BOPZbrigades’ bij het OM wordt de relevante informatie vanuit ggz, politie en OM idealiter gebundeld aan rechters gepresenteerd via de strafeis, leidend tot een vonnis waarin straf en zorg elkaar optimaal aanvullen.

Lees het hele artikel in Navigator.

Voor het strafrecht is het van groot van belang dat verklaringen die mensen tegenover de politie afleggen overeenstemmen met de werkelijkheid. Bij alledaagse gebeurtenissen onthouden we lang niet alles en is ons geheugen feilbaar. Deze normale geheugenprocessen spelen ook een rol als we emotionele en schokkende gebeurtenissen meemaken. Maar bij een emotionele of schokkende gebeurtenis, bij mensen met PTSS en na therapie kunnen ook enkele bijzonderheden optreden. Het geheugen is bovendien vatbaar voor beïnvloeding, al geldt dit voor sommige mensen meer dan voor anderen. Een aantal recherchepsychologen werkzaam bij de Nationale politie beschrijven in dit artikel de laatste wetenschappelijke stand van zaken op dit terrein.

Lees het artikel in Navigator.

Zoals velen inmiddels weten, maak ik me al jaren zorgen over de ‘verbestuurlijking’ van de rechterlijke macht: de overheersende aandacht voor organisatie (met schaalvergroting), kostenbewustzijn (met normbedragen) en productie (met doorlooptijden). Alles geheel in lijn met het heersende bestuurlijke- en managementdenken. De Raad voor de rechtspraak speelde en speelt in die verbestuurlijking een belangrijke rol. Het inhoudelijke tegenwicht vanuit de rechters zelf tegen dit bestuurlijk overwicht ontbreekt. De discussie over wat de rechterlijke functie inhoudt is de laatste veertig jaar niet meer gevoerd. Toch is de maatschappij drastisch veranderd en de rol van het recht, en daarmee de functie van de rechter, een andere geworden. Maar hoe kan je een functie (beter) organiseren (en zeker digitaliseren) als er geen duidelijkheid bestaat over de inhoud van die functie? Niemand lijkt zich die vraag ooit te stellen.

Lees het hele artikel in Navigator.

Net als bij vorige evaluaties komen de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie slechts in enkele gevallen tot de conclusie dat een arts bij levensbeëindigend handelen niet alle zorgvuldigheidseisen heeft nageleefd; vaak gaat het bovendien niet om de kernvereisten van de wet (verzoek, lijden, mogelijkheid van alternatieven), maar om de zorgvuldigheidseisen inzake consultatie en medisch zorgvuldige uitvoering. De afhandeling van de zaken door het OM leidde tot nu toe niet tot een procedure van strafvervolging. Op die terughoudende opstelling van het OM kwam kritiek: het liet daardoor kansen liggen om belangrijke interpretatiekwesties rond de Wtl aan de strafrechter voor te leggen, met name ook in gevallen waarin de RTE’s en het OM een casus verschillend beoordelen. Sinds najaar 2017 lijken de teugels iets strakker te worden aangetrokken: er loopt nu in een vijftal ‘onzorgvuldig zaken’ een strafrechtelijk onderzoek. Staan we aan de vooravond van een strenger strafvervolgingsbeleid?

Lees het hele artikel in Navigator.

Het verschil in procesrisico tussen incassobureaus die vorderingen opkopen tegen een fractie van de oorspronkelijke waarde en de consumenten bij wie zij daarop gaan incasseren, is zo groot dat de consument gedwongen is zich bij voorbaat bij zijn verlies neer te leggen. Dat is niet rechtvaardig en dat is niet waar ons rechtssysteem voor is bedoeld. Forfaitaire buitengerechtelijke kosten spelen een dubieuze rol in dit voor incassobureaus aantrekkelijke verdienmodel.

Lees het hele artikel in Navigator.

Bart Groen bepleit in het NJB van 9 maart een verlenging van het rechterlijk leven. Dat pleidooi onderschrijf ik graag. Het altijd lastige probleem van hoe met een ouder wordend iemand te bespreken dat het niet zo goed meer gaat en misschien tijd is te stoppen, wordt - zo zegt ook Groen - ondervangen door het simpelweg niet meer inzetten van de plaatsvervanger.

Lees het hele artikel in Navigator.

Moeten wij afscheid nemen van het klassieke proces? Dat is het thema van de NJV Jaarvergadering 2017. In deze bespreking wordt beoogd de vraag naar de responsiviteit van de klassieke procedure te beantwoorden aan de hand van een vergelijkend overzicht van de drie preadviezen, die zien op het civiele proces, het bestuursproces en het strafproces. Hoe vatten de verschillende preadviezen de probleemstelling op, en wat verstaan zij in dat verband onder het ‘klassieke proces’? Hoe gaan de drie procesvormen om met buitengerechtelijke vormen van conflictbeslechting? Hoe wordt het streven naar (meer) maatwerk en regie door de rechter vormgegeven in het civiele proces, het bestuursproces en het strafproces? Hoe responsief is het klassieke proces en wat betekent dat voor het streven naar maatschappelijk effectieve rechtspraak? En wat betekent in dat licht de digitalisering voor de rechtspraak?

Lees het hele artikel in Navigator.

Een kenmerkend verschil tussen de kantonrechter en de handelsrechter is dat het vaststaan van de schuld bij de kantonrechter doorgaans niet het punt van geschil is, maar dat de pijn zit in het onvermogen tot het voldoen van die schuld. Kan en wil de kantonrechter wat met dit onvermogen? Is de handelwijze van kantonrechters een vrijbrief voor multinationals die het onvermogen tot betalen van schulden als verdienmodel exploiteren in de sinds 2001 geliberaliseerde deurwaardersmarkt? Dit artikel zet een en ander op een rijtje en eindigt met enkele conclusies.

Lees het hele artikel in Navigator.

De drie in de titel genoemde elementen vormen in de Groningse gaswinningsproblematiek een onoverzichtelijke kluwen. Het doel van dit artikel is deze te ontrafelen. Hierbij doemt ten slotte ook een toekomstperspectief voor de Groningse benadeelden op. Het onderzoek richt zich in het bijzonder op de toegankelijkheid van de rechter, het begrip onafhankelijkheid en het optreden van de Nationaal Coördinator Groningen.

Lees het hele artikel in Navigator.

Onlangs werd er in dit tijdschrift een beschrijving gegeven van een wetsvoorstel dat burgers inspraak moet geven over wat er met hun lichaamsmateriaal gebeurt. Deze Wet zeggenschap lichaamsmateriaal (Wzl), die ook in de media veel aandacht trok, geeft regels voor het opslaan en het gebruik van bloed, cellen en weefsels die na medisch onderzoek of behandeling zijn overgebleven. Wanneer dat materiaal daarvoor niet meer nodig is men spreekt dan van ‘restmateriaal’ kan het heel nuttig zijn voor andere doelen, met name wetenschappelijk onderzoek. Soms zijn er nog geen concrete onderzoeksprojecten bekend en wordt het materiaal voor toekomstig onderzoek opgeslagen in speciaal daarvoor bestemde ‘biobanken’.

Lees het hele artikel in Navigator.

Recentelijk gaf de Duitse regering toestemming voor het vervolgen van een Duitse komiek die op televisie een satirisch gedicht over de Turkse president Erdogan had voorgedragen. Ook het Nederlandse strafrecht kent bepalingen die het verbieden om buitenlandse machthebbers te beledigen. In deze bijdrage wordt dit delict vanuit rechtshistorisch en Europeesrechtelijk perspectief belicht. Volgens de auteur kunnen uit de rechtshistorische schets twee conclusies worden getrokken. Ten eerste dat het zeer moeilijk is om de grens tussen geoorloofde kritiek en ongeoorloofde belediging vast te stellen, en ten tweede dat het bestraffen van kritiek en spot op gespannen voet staat met de vrijheid van meningsuiting, het belangrijkste middel dat burgers hebben om te waarschuwen voor machtsmisbruik. Uit de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens blijkt dat zogeheten ‘political expression’ (waaronder kritiek op politici en politieke instituten) speciale bescherming geniet. Om te bepalen of grove uitingen worden beschermd door artikel 10 EVRM dienen zij te worden beoordeeld in hun bredere context, waarbij voor satire geldt dat deze kunstvorm volgens het Hof een belangrijke rol kan spelen in het publieke debat. De ‘bijzondere’ beledigingsdelicten in het Wetboek van Strafrecht zijn niet onproblematisch in het licht van artikel 10 EVRM.

Lees het hele artikel in Navigator.

 

De afgelopen jaren zijn er veel zaken in de publiciteit geweest van mensen die via het werk te maken kregen met een misstand die maatschappelijk van belang was. Zij kwamen in de problemen omdat zij de misstand naar buiten brachten. Dit was aanleiding voor de Tweede Kamer om te komen tot de Wet Huis voor klokkenluiders. Deze wet verbetert de mogelijkheden om te melden en beoogt werknemers en ambtenaren die melden te beschermen. Op 1 juli 2016 treedt de Wet Huis voor klokkenluiders in werking. Het Adviespunt Klokkenluiders juicht de komst van het Huis voor klokkenluiders van harte toe.

Lees het hele artikel in Navigator.

 

In de literatuur is voorgesteld om proefpersonen in bepaalde gevallen te laten meebetalen aan medischwetenschappelijk onderzoek. Dat voorstel is in strijd met de ethische en juridische uitgangspunten van proefpersonenonderzoek. Wetenschappelijk onderzoek wordt niet (primair) gedaan in het belang van de proefpersoon, maar in dat van de vooruitgang van de geneeskunde. Laten meebetalen geeft de proefpersoon een verkeerde boodschap en schendt gelijkheid en solidariteit. Bovendien zijn er methodologische bezwaren.

Lees het hele artikel in Navigator.

 

Bijna vijftien jaar na de invoering van de Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding (WTL) vormt het vrijwillige levenseinde nog altijd onderwerp van het politieke en maatschappelijke debat. Niet zo vreemd, nu de Nederlandse samenleving bij voortduring wordt bestookt met campagnes en initiatieven op het gebied van euthanasie, vrijwel zonder uitzondering geïnitieerd door de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE). Maar waarheen leidt dit alles? Naar een situatie waarin euthanasie volledig genormaliseerd is? Waarin aan ons, zelfbeschikkende burgers, haast als vanzelfsprekend het recht toekomt geheel autonoom te bepalen op welk moment, met behulp van welk dodelijk product en door welke instelling wij ons leven (laten) beëindigen? Voordat de wetgever definitief die weg inslaat, is een pleidooi voor een pas op de plaats aangewezen.

Lees het hele artikel in Navigator.