Access to justice (A2J) is essentieel voor de bescherming van mensenrechten. Het zorgt ervoor dat individuen effectief verhaal kunnen halen voor hun klachten en de macht ter verantwoording kunnen roepen. A2J wordt echter steeds meer bedreigd. Belangrijke uitdagingen zijn onder andere het verzet tegen (inter)nationale rechtbanken, (stijgende) kosten van juridische diensten, juridische kosten, slachtoffervereisten of de krimpende burgerlijke ruimte en strategische rechtszaken tegen publieke participatie (SLAPPs). Systeemongelijkheid verergert het probleem. Deze uitdagingen worden ook in Nederland steeds relevanter. Te denken valt aan rapporten over klassenjustitie in het strafrecht en aan mogelijkheden binnen het bestuurs- en strafrecht om verregaande beperkingen op te leggen aan individuele rechten zonder voorafgaande betrokkenheid van de rechter. Ook is er terughoudendheid om optionele protocollen onder VN mensenrechtenverdragen te ratificeren die individuele klachten mogelijk maken. De nieuwe regering wil de toegang tot de rechter beperken op het gebied van ruimtelijke ordening, de vereisten inzake procesbevoegdheid voor verenigingen aanscherpen, de beroepsmogelijkheden beperken en de rechtsbijstand in het asielrecht verminderen. Deze ontwikkelingen roepen de vraag op of de feitelijke rechtspraktijk (nog) in overeenstemming is met de vereisten van artikel 6 EVRM, artikel 47 van het EU Handvest van de Grondrechten in vergelijkbare bepalingen in VN mensenrechtenverdragen.

De Toogdag 2025, georganiseerd door de Radboud Universiteit en het Onderzoekcentrum voor Staat en Recht (SteR) richt zich op A2J. De plenaire sessies reflecteren op het thema in bredere zin, terwijl de parallelsessies zich richten op specifieke thema’s gerelateerd aan de vijf werkgroepen (digitaal tijdperk; bedrijfsleven; migratie; klimaat; economische, sociale en culturele rechten) en/of specifieke gebieden van het (Nederlands) recht (bestuursrecht; strafrecht en/of privaatrecht).

Keynote speech door prof. dr. Helen Duffy, hoogleraar International Humanitarian Law and Human Rights aan het Grotius Centre en ervaren internationaal jurist.