Klanten zijn goed op de hoogte van de – diverse - signalen van gedwongen prostitutie. Zij zijn alleen lang niet altijd bereid of in staat om uitbuiting te melden. Bovendien gaan zij minder melden als ze daardoor het risico lopen van een strafvervolging. Dat blijkt uit onderzoek waaraan een grote groep klanten van prostituees meewerkte. De vele signalen die de klanten in het onderzoek noemden, bieden wel mogelijkheden om gedwongen prostitutie eerder op te merken en daar tegen op te treden. Beleid en wetgeving kunnen zich beter hier op richten dan op een strafbaarstelling van de klant.
Wetsvoorstel strafbaarstelling
Sinds 2014 is een wetsvoorstel in behandeling dat de klant strafbaar stelt als hij weet of redelijkerwijs moet vermoeden dat de prostituee die hij bezoekt alschtoffer is van uitbuiting.1 Het wetsvoorstel ligt nu bij de Eerste Kamer. Het doel van deze wet is het tegengaan van mensenhandel en gedwongen prostitutie. Voorwaarde voor een vervolging is dat de klant het opmerkt, of redelijkerwijze moet vermoeden, dat de prostituee gedwongen werkt. Klanten zeggen echter zelf dat ze het niet altijd zien of er sprake is van uitbuiting. Ze voelen zich bovendien vaak niet verantwoordelijk voor het melden van misstanden, zo blijkt uit het onderzoek. Zij vinden dat vooral de overheid hiertegen moet optreden, niet de klant.
Signalen van uitbuiting
Klanten noemden tijdens een recent afgerond onderzoek vele signalen van gedwongen prostitutie: blauwe plekken, bepaalde tatoeages, een sigarettenafdruk op het lichaam, de bedrukte stemming van de prostituee, jonge leeftijd van de prostituee, foute vriendjes of mannen die het geld in ontvangst nemen, het werken zonder condoom, 24/7 beschikbaar zijn, de lage prijs die wordt gevraagd, sommige advertentieteksten, etcetera. Ook meer indirecte signalen kwamen naar voren, zoals dat de prostituee uit een armer land komt, of dat ze verslaafd is.
Klanten zijn dus goed op de hoogte van wat signalen kunnen zijn van gedwongen prostitutie, zo blijkt uit kort geleden afgerond onderzoek.
Vragenlijsten en interviews
In totaal 422 klanten van prostituees vulden ten behoeve van het onderzoek een online vragenlijst in. Vijftien van hen werkten mee aan een mondeling interview. Zij beantwoordden vragen over de signalen die op gedwongen prostitutie duiden, of zij deze herkennen, en hoe verantwoordelijk zij zich voelen voor het melden ervan.
De praktijk
Exacte aantallen slachtoffers van uitbuiting zijn moeilijk vast te stellen, omdat prostitutie zich veelal in het onzichtbare afspeelt. Maar empirisch onderzoek laat zien dat mensenhandel wel degelijk voorkomt binnen deze sector. Het aantal slachtoffers van uitbuiting in de prostitutie groeit bovendien sinds 2018.2 Het is dus terecht dat de wetgever hier belangstelling voor heeft en de klant daarbij betrekt.
De Minister verwacht dat de klant uitbuitingssituaties gaat melden, zelfs als deze dan vervolgd kan worden op grond van de nieuwe wet, zo staat in een recente brief.3 Ons onderzoek laat echter zien dat de bereidheid van klanten om uitbuiting te melden niet groot is, en zelfs kleiner wordt als de wet in werking treedt. Het bewijs dat de klant ervan op de hoogte was dat de prostituee werd uitgebuit, is bovendien erg moeilijk te leveren. De wet zal dus niet tot veel vervolgingen van klanten leiden.
De prostitutie gaat door de nieuwe wetgeving bovendien meer ondergronds, zeggen de klanten. Dat levert risico’s op voor de prostituee zelf, zoals voor haar veiligheid. Dat is dus een negatief bijeffect van de wet. Wel kan de wet misschien het bewustzijn vergroten van de negatieve kanten van (gedwongen) prostitutie.
Alternatieven voor de wet?
Nu uit het onderzoek bekend is welke signalen op gedwongen prostitutie wijzen, komen er meer mogelijkheden om uitbuiting op te sporen en ertegen op te treden. Beleid en wetgeving kunnen zich beter dáár op richten. Dat biedt waarschijnlijk meer perspectief voor het tegengaan van gedwongen prostitutie dan het strafbaar stellen van de klant.
Prof.mr.dr. Marijke Malsch is hoogleraar Empirical Legal Studies aan de Open Universiteit en senior onderzoeker bij het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR)
Zie voor het volledige artikel over dit onderzoek: M. Malsch, A. Koolenbrander, R. Schoon en M. Schotsman, Merkt de klant van de prostituee signalen van uitbuiting op? De verwachte effectiviteit van de wet die klanten strafbaar stelt bij gedwongen prostitutie
Afbeelding: pixabay
- Kamerstukken II 2014/15, 34091, nr. 2; Kamerstukken I 2015/16, 34091, A.
- Slachtoffermonitor mensenhandel 2015-2019 | Rapport | Nationaal Rapporteur.
- Brief van de Minister van Justitie en Veiligheid, aan de Voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal, Den Haag, 13 januari 2021, Strafbaarstelling misbruik prostitué(e)s (eerstekamer.nl).