Effectieve openbare-ordehandhaving is in toenemende mate bemoeilijkt doordat relschoppers openbare platforms van social media gebruiken om talrijke ordeverstoorders op de been te brengen en aanwijzingen te geven. Gebeurtenissen rond demonstraties van Kick out Zwarte Piet laten zien dat daardoor ook de demonstratievrijheid in de knel kan komen. Gemeentebesturen proberen via bestuurlijke maatregelen de online communicatie die wanordelijkheden veroorzaakt, preventief te verbieden. Dit is echter strijdig met artikel 7 Grondwet. Gemeentelijke regelgeving en bevoegdheden van de burgemeester kunnen geen oplossing bieden voor dit vraagstuk. Veeleer moet worden ingezet op een snellere inzet van het strafrecht om escalatie door online aanjagen te voorkomen. Juridische bevoegdheden heeft het gemeentebestuur in dezen niet, maar het kan een belangrijke de-escalerende rol spelen door potentiële relschoppers en onvrede onder bewoners tijdig te signaleren en met hen in gesprek te gaan.

[verder lezen in InView]

In de Nederlandse rechtspraak speelt de parlementaire geschiedenis een belangrijke rol bij de interpretatie van de wet. In dit artikel wordt de opvatting verdedigd dat die rol veel te groot is. Te pas en te onpas wordt in de jurisprudentie naar de parlementaire geschiedenis verwezen. Dat tast het gezag van de wet aan en voegt onnodig complexiteit toe bij het bepalen van de rechtspositie. Dat gaat ten koste van de rechtszekerheid. Dit artikel bepleit daarom een terughoudender gebruik van de parlementaire geschiedenis.

[verder lezen in InView]

De Wet vaste huurcontracten, die 11 december 2023 het Staatsblad haalde, belooft de huurmarkt te verbeteren. Tijdelijke huurcontracten bleken niet de beloofde voordelen te bieden en wel veel nadelen in zich te bergen, waaronder het verdringen van de starters op de woningmarkt, woononzekerheid voor huurders, verminderde leefbaarheid in woonwijken en hoge huurprijzen in de geliberaliseerde sector. Wel is het zaak om met een nieuwe Minister van Volkshuisvesting de huur- en huurprijsbescherming woonruimte als geheel te doordenken en er weer een uitgebalanceerd geheel van te maken.

[verder lezen in InView]

De doelbewuste uitbreiding en intensivering van rioolwateronderzoek en de hierdoor onbedoeld ontstane data creep kunnen een inbreuk vormen op het grondwettelijke recht op privacy, dat is vastgelegd in artikel 8 EVRM. Op vergelijkbare wijze kunnen rioolwateronderzoeken ook binnen de (materiële) reikwijdte van de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) komen te vallen, met alle plichten voor de verwerkingsverantwoordelijken en rechten voor de betrokkenen van dien. Dit artikel onderzoekt de recente ontwikkelingen in rioolwateronderzoek en de (mogelijke) interacties hiervan met de AVG aan de hand van het rioolwateronderzoek naar het coronavirus in Nederland.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Hoe is de civiele rechtsontwikkeling verlopen op de Antilliaanse eilanden in de afgelopen vijfentwintig jaar? Deze blijkt zich te bewegen tussen de twee extremen uniformiteit en discordantie. Het debat over de voor- en nadelen van het concordantiebeginsel is voorbij. In de meeste gevallen worden de Nederlandse voorbeelden gevolgd. De positie van de Hoge Raad staat niet meer ter discussie. In de wetgeving is een beweging te zien weg van uniformiteit, maar van discordantie is geen sprake. Met toepassing van het beginsel van concordantie van rechtspraak is in de jurisprudentie van de Hoge Raad de nadruk komen te liggen op uniformiteit. In de feitenrechtspraak wordt actief getracht recht te doen aan de (eigen)aardigheden van de kleinschalige samenlevingen van de Antillen.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Een oud adagium in het staatsrecht leert dat je nooit vorm en inhoud tegelijk kunt veranderen. ‘Óf je verandert de inhoud van iets wat er aan de buitenkant hetzelfde uit blijft zien, óf je verandert de gedaante van iets wat inhoudelijk hetzelfde blijft.’2 Van dat adagium lijkt de recent genomen conclusie van A-G Snijders een mooi voorbeeld: hoewel hij de vorm van de toets in stand laat, lijkt hij inhoudelijk wel degelijk een verandering te bepleiten. Het venijn zit daarbij in de details – en wellicht in een enkel woord.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Als er dit jaar één uitspraak is die al vrijwel meteen na het uitspreken ervan brede bekendheid en navolging heeft gekregen, dan is het wel de uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (ABRvS) over het evenredigheidsbeginsel. In rap tempo verspreidde de (inhoud van de) uitspraak zich over het land en deden procederende partijen er een beroep op. Uit de evenredigheidsuitspraak kan worden afgeleid dat bestuursorganen – en daarna bij beroep ook de rechter – voortaan nadrukkelijk(er) moeten nadenken over de vraag of een bepaald besluit, waarbij bijvoorbeeld een sanctie wordt opgelegd, wel een geschikt middel is om het doel te bereiken. Ook moet worden bezien of het besluit noodzakelijk is of dat met een minder vergaande maatregel kan worden volstaan. Daarnaast moet een maatregel evenwichtig en niet onredelijk bezwarend zijn voor een betrokkene.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Adriaan Wierenga heeft in het prikkelende betoog Naar bruikbaar, eigentijds en logisch consistent staatsnoodrecht de aandacht gevestigd op de noodzaak van modernisering van het staatsnoodrecht. Evenals diverse onderzoeksrapporten en het spontane advies van de Raad van State (‘Van noodrecht tot crisisrecht’) wijst hij op de toenemende dreiging van (inter)nationale crises. Zijn voorstellen geven stof tot nadenken en hopelijk ook tot bredere discussie binnen de wetenschap. Hierbij een aanzet daartoe.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Vanaf de invoering in 2000 was vrijwel niemand blij met de regeling van bestuurlijke ophouding. Inmiddels biedt het Hof in Straatsburg meer ruimte voor preventieve bestuurlijke vrijheidsbeneming, vanwege het maatschappelijke belang dat de overheid voldoende effectief moet kunnen optreden tegen gewelddadige ordeverstoringen. Kortdurende preventieve vrijheidsbeneming in het belang van ordehandhaving kan rechtmatig zijn. Het Hof stelt echter talrijke eisen in het belang van de bescherming tegen willekeurige vrijheidsbeneming enerzijds en de vrijheid van meningsuiting en betoging anderzijds. De huidige regeling van bestuurlijke ophouding (artikel 154a en 176a Gemeentewet) staat nog steeds op gespannen voet met het EVRM en is praktisch onwerkbaar. Het is goed dat nagedacht wordt over aanpassing van deze regeling. Via een vernieuwde regeling van bestuurlijke vrijheidsbeneming zou preventief opgetreden kunnen worden tegen individuele relschoppers. Het zal echter lastig zijn om een regeling te maken die in het Nederlandse openbare-orderecht past.

Lees het hele artikel in Navigator.

Civiele procedures worden waarschijnlijk niet sneller en eenvoudiger met het Conceptwetsvoorstel modernisering en vereenvoudiging bewijsrecht en de Tijdelijke Experimentenwet rechtspleging. De wetsvoorstellen gaan uit van onjuiste veronderstellingen over het verloop van civielrechtelijke procedures en overspannen verwachtingen van de rol van de civiele rechter als alvermogende geschilbeslechter. Verdere aanpassing van de inhoud van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering na de nog maar net ingevoerde Spoedwet vereenvoudiging procesrecht is ook niet wat de civiele rechtspraak op dit moment het meest nodig heeft. De auteurs adviseren minister Dekker daarom om eerst te werken aan digitalisering van de rechtspraak, af te wachten hoe de Spoedwet uitpakt en het burgerlijk procesrecht voorlopig verder eerst maar eens te koesteren zoals het is.

Lees het hele artikel in Navigator.

Wat er feitelijk precies is gebeurd, kan in een strafproces niet altijd worden opgehelderd. In sommige gevallen krijgt de verdachte het voordeel van de twijfel. Maar moet dat ook gelden bij een beroep op een strafuitsluitingsgrond?

Lees het hele artikel in Navigator.

Barcelona stond in vuur en vlam naar aanleiding van de uitspraak van het Tribunal Supremo (Hoogste Gerechtshof) dat op 14 oktober 2019 twaalf verdachten heeft veroordeeld in het zogeheten Catalaanse proces. Daarbij zijn gevangenisstraffen opgelegd van negen tot dertien jaar. De meeste verdachten bevinden zich al twee jaar in preventieve hechtenis. In de berichtgeving over dit proces wordt de Catalaanse zaak vaak meer belicht vanuit de voorstanders van onafhankelijkheid dan vanuit de tegenstanders. Het zou een politiek proces zijn, waarin de underdog het veld moet ruimen voor de ‘macht’ vanuit Madrid. Maar is dat wel zo en komt deze uitspraak na een langdurig proces met meer dan vijftig openbare zittingsdagen eigenlijk als een verrassing?

Lees het hele artikel in Navigator.

Naar aanleiding van een standpunt van het Zorginstituut Nederland worden vruchtbaarheidsbehandelingen voor vrouwen zonder mannelijke partner vanaf 1 januari 2020 niet langer vergoed vanuit de op grond van de Zorgverzekeringswet afgesloten zorgverzekering. In NJB 2019/2266, afl. 37, brengen Ashley Terlouw en Aart Hendriks enkele bezwaren naar voren over deze keuze van de Minister voor Medische Zorg om voor deze vrouwen de vruchtbaarheidsbehandelingen vanuit een subsidieregeling te bekostigen. Zij zijn van mening dat alle vrouwen op gelijke wijze in aanmerking moeten komen voor vergoeding op grond van de zorgverzekering.

Lees het hele artikel in Navigator.

Hoe dient de rechtsorde te reageren op de komst van CRISPR-baby’s? Al sinds eind jaren negentig wordt genetische modificatie van het nageslacht categorisch verboden, zowel op nationaal als internationaal niveau. Nu CRISPR de genetische modificatie van mensen binnen handbereik lijkt te brengen, is wereldwijd een verhitte discussie losgebarsten over de vraag of deze verbodsbepalingen nog wel van deze tijd zijn. In dit artikel worden de recente voorstellen besproken die in politieke, medisch-wetenschappelijke en rechtswetenschappelijke kringen zijn gedaan om genetische modificatie van het nageslacht niet langer te verbieden, maar te reguleren en daarbij een belangrijke plaats in te ruimen voor zelfregulering door de biomedische beroepsgroep. Deze voorstellen zijn in meerdere opzichten problematisch. Vragen kunnen worden gesteld over de praktische uitvoerbaarheid, het onderliggende waardenkader en het democratische en rechtsstatelijke gehalte van de voorstellen.

Lees het hele artikel in Navigator.

Politici en bestuurders zijn overtuigd geraakt van de ernst van ‘ondermijning’. Nederland zou een groot probleem rijker zijn waartegen krachtig moet worden opgetreden. Al pionierend is de aanpak steeds meer een eigen leven gaan leiden, losgezongen van zijn wettelijke basis. Onderstaande analyse maakt duidelijk dat het begrip ondermijning vaag is en zich nauwelijks laat definiëren. Ook de omvang, ontwikkeling en aard van de problemen die achter de term schuilgaan zijn vaak onduidelijk. Te veelvormig en te divers om tot een gerichte aanpak te komen, maar ook onbruikbaar als basis voor wetgeving. De discussie over de door de minister aangekondigde Ondermijningswet zou moeten gaan over hoe de rechtsstatelijke basis van de ondermijningsaanpak is te herstellen, hetgeen iets anders is dan slechts zoeken naar meer bevoegdheden.

Lees het hele artikel in Navigator.

Regeldruk is een onderwerp dat volop in de belangstelling staat. Ook bij de inclusieve arbeidsmarkt speelt het een rol. Iedereen moet meedoen, is het doel van de Participatiewet. Ondernemers zijn daarbij cruciaal omdat zij werkplekken bieden. Dit artikel toont aan dat de regeldruk rondom de Participatiewet grote invloed heeft op de ruimte die ondernemers en gemeenten hebben om werkplekken te laten vervullen door mensen met een beperking.

Lees het hele artikel in Navigator.

De kwaliteit van wet- en regelgeving staat onder druk. Wetgeving krijgt, zoals de Raad van State in zijn jaarverslagen over 2013 en 2015 opmerkte, steeds meer ‘het karakter van een wegwerpartikel’. Twee met elkaar samenhangende ontwikkelingen dragen daaraan bij: een toename van regeldruk door dadendrang en steeds meer procedures.

Lees het hele artikel in Navigator.

De Nederlandse universiteiten kwamen in 2017 met Stichting PRO overeen dat geconstateerd meergebruik (van alle universiteiten samen) van auteursrechtelijk beschermd materiaal met een geschatte waarde van  2 miljoen gecompenseerd zou worden doordat alle universiteiten samen gedurende de periode 2017-2020 ieder jaar 5% minder auteursrechtelijk beschermd materiaal beschikbaar zouden stellen aan hun studenten. Nu 2020 nadert is de vraag hoe reëel het is te veronderstellen dat universiteiten, meer in het bijzonder alle individuele docenten, in alle elektronische leeromgevingen daadwerkelijk jaarlijks 5% minder auteursrechtelijk beschermd materiaal beschikbaar (zijn) gaan stellen aan hun studenten. Mocht blijken dat dit niet zo reëel is (en was), dan is de vraag hoe universiteiten daar nu op moeten reageren.

Lees het hele artikel in Navigator.