Artikelen van Geerten Boogaard
Tijdschrift
NJB 33 (2022)
Kroniek van het vermogensrecht
Consumentenrecht goed op stoom, algemenevoorwaardenrecht aangescherpt en grenzen aan ambtshalve toetsing. Staan de kelderluikcriteria open door de invloed van de beginselen van subsidiariteit en proportionaliteit? En in hoeverre staat ook het gesloten stelsel van het goederenrecht (enigszins) open? Maar over het geheel genomen kabbelt het voort. In een explosieve wereld geteisterd door orkanen is het in vermogensrechtelijk juridisch Nederland enigszins windstil; wellicht stilte voor de storm?
Kroniek van het algemeen bestuursrecht
In een periode van breed gedeelde zorg over afnemend vertrouwen in het functioneren van de overheid, vindt groot onderhoud aan het bestuursrecht plaats. Dat sluit aan bij bewegingen naar een burgervriendelijker – responsief – bestuursrecht die al langer gaande zijn en zijn versneld door de toeslagenaffaire. Aanpassingen van wetgeving gericht op vergroting van de ruimte voor maatwerk en toetsingsmogelijkheden voor de rechter staan op het programma. Maar maatwerk is geen panacée voor alle problemen: aan de voorkant moet goed beleid worden gemaakt. De al langer waarneembare tendens van indringender rechterlijke toetsing van besluiten aan algemene beginselen lijkt nu versterkt te worden doorgezet.
Kroniek van het straf(proces)recht
Deze kroniekperiode heeft de Hoge Raad zich uitgelaten over diverse ontwikkelingen in de strafprocesrechtspraktijk die niet zijn geregeld in het bijna 100 jaar oude Wetboek van Strafvordering. De Hoge Raad krijgt daardoor een steeds belangrijkere functie omdat hij handvatten formuleert voor een veranderende realiteit waarin het oude wetboek niet voorziet. Het onderstreept de noodzaak van het moderniseringstraject strafvordering. In deze bijdrage wordt eerst ingegaan op actualiteiten met betrekking tot wetgeving en de belangrijkste ontwikkelingen op het gebied van rechtspraak. Afgesloten wordt met een overzicht van proefschriften, oraties, afscheidsredes, liber amicorum en WODC-onderzoeken.
Kroniek van het burgerlijk procesrecht
Bij het schrijven van de vorige kroniek leek de rechtspraak zich in rustiger vaarwater te bevinden sinds het begin van de coronacrisis. Wij spraken dan ook de hoop uit dat weer vaart zou worden gemaakt met wetgeving en het uitvoeren van projecten op het gebied van digitalisering en innovatie die de afgelopen jaren stof lagen te vergaren. De coronacrisis bleek echter verre van voorbij en sindsdien heeft zich met de oorlog in Oekraïne, de torenhoge inflatie en de stikstofproblematiek een waaier aan nieuwe problemen aangediend die de politiek bezighoudt. Het is dan ook afwachten hoeveel prioriteit zal worden gegeven aan de rechtspraak in de komende periode. Met de toezegging van het kabinet van extra geld wordt in ieder geval een stap in de goede richting gezet. Dat geld is hoognodig nu met het opheffen van de coronamaatregelen en de verslechtering van de economische verwachtingen de druk op de rechtspraak waarschijnlijk alleen maar zal toenemen.
En verder de kronieken van het constitutioneel recht, personen- en familierecht, belastingrecht, migratierecht, omgevingsrecht, insolventierecht en sociaal recht
[Lees de kroniek van het constitutioneel recht in NAVIGATOR]
[Lees de kroniek van het personen- en familierecht in NAVIGATOR]
[Lees de kroniek van het belastingrecht in NAVIGATOR]
[Lees de kroniek van het migratierecht in NAVIGATOR]
[Lees de kroniek van het omgevingsrecht in NAVIGATOR]
Tijdschrift
NJB 35 (2021)
Kroniek van het vermogensrecht
Op vermogensrechtelijk gebied is wederom meer geschreven dan deze kroniek kan behelzen, waarbij opvalt dat vaak wel zeer specialistisch de diepte wordt opgezocht. Jurisprudentie was er ook te over. Auteurs hebben dan ook hun rechtsgevoel moeten laten spreken in de selectie van wat vermeldenswaardig is. Grote spelers als Albert Heijn, Shell en Booking.com komen lang, maar ook meer particuliere zaken over bijvoorbeeld erfdienstbaarheden met betrekking tot vensters en bomen ontsnapten niet aan de aandacht, evenmin als aansprakelijkheid voor koppen en kommen van heupprothesen die niet gelijktijdig in het verkeer zijn gebracht. De uitleg van het Weens Koopverdrag komt langs en onvermijdelijk viel er weer het nodige te zeggen over causaliteitsvraagstukken.
Kroniek van het algemeen bestuursrecht
Ook nu heeft de kroniekperiode weer een rijke oogst opgeleverd, zij het dat de ontwikkelingen zich onveranderd concentreren rondom de thematiek van het responsiever en mensvriendelijker maken van het bestuursrecht en het leveren van maatwerk waar mogelijk. We zien dat aan de (voorgestelde) verfijningen van de rechtspraak over het vertrouwensbeginsel en het evenredigheidsbeginsel, de twee algemene beginselen van behoorlijk bestuur die de afgelopen jaren in toenemende mate een stempel hebben gedrukt op de bestuursrechtelijke rechtsontwikkeling en in de rechtspraak een nieuwe lading/dynamiek hebben gekregen en waarbij de toetsing van besluiten aan de hand van die criteria is gesystematiseerd en verfijnd. Naar verwachting kan binnen afzienbare tijd ook het (materiële) gelijkheidsbeginsel aan dat rijtje van ‘afgestofte’ en verder verfijnde algemene beginselen van behoorlijk bestuur worden toegevoegd.
Kroniek van het straf(proces)recht
In deze kroniekperiode vonden onder het mandaat van het Europees Openbaar Ministerie (EOM) doorzoekingen plaats in panden in Nederland, is voorzien in wetgeving op het gebied van strafrechtelijke samenwerking met het Verenigd Koninkrijk na de Brexit, stelde de minister pilots voor om te experimenteren met onderdelen uit de beoogde Modernisering Strafvordering en is de bekritiseerde verschijningsplicht van de voorlopig gehechte verdachte van een ernstig zeden- of geweldsmisdrijf een feit. Op het gebied van rechtspraak zette de Hoge Raad de gevolgen van de uitspraak van het EHRM in post-Keskin uiteen. Het herzieningsverzoek in de Pettense campingmoord treft doel, maar het verzoek in de Arnhemse villamoord niet. En de veroordeling van Wilders voor groepsbelediging blijft in cassatie in stand.
Kroniek van het burgerlijk procesrecht
Na de grote uitdagingen waarvoor de rechtspraak zich met name aan het begin van de coronacrisis gesteld zag, lijken we inmiddels in rustiger vaarwater beland. Dat geldt voor het gehele burgerlijk procesrecht, waar met name sprake is van nuanceringen en verduidelijkingen. Die schijnbare rust is echter misleidend. Doordat de aandacht uitging naar het oplossen van de acute problemen en knelpunten als gevolg van COVID-19, is er weinig vooruitgang geboekt met een aantal meer fundamentele herzieningen en projecten. De val van het kabinet en de moeizame formatie helpen daar uiteraard ook niet bij. De komende jaren zal de aandacht moeten uitgaan naar het oplossen van de capaciteitsproblemen in de rechtspraak, en moet worden ingezet op verdere digitalisering en modernisering van bestaande wetgeving.
En verder de kronieken van het constitutioneel recht, personen- en familierecht, belastingrecht, migratierecht, sociaal recht, Caribisch recht en Europees materieel recht
[lees de kroniek van het constitutioneel recht in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van het personen- en familierecht in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van het belastingrecht in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van het migratierecht in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van het sociaal recht in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van het Caribisch recht in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van het Europees materieel recht in NAVIGATOR]
Tijdschrift
NJB 26 (2021)
Nevenfuncties: o tempora, o mores
De combinatie van magistratuur en nevenfuncties is in de afgelopen twee eeuwen met wisselende ogen bekeken. Was het rechterschap aanvankelijk zelf een bijbaan, later werd het een hoofdbetrekking. Nevenfuncties werden op een gegeven moment weer noodzakelijk geacht voor de voeling van de rechter met wat er leeft in de maatschappij. Hoewel nevenfuncties nog steeds waardevol worden geacht, is de regelgeving de laatste decennia aangescherpt. Nevenfuncties moesten worden gemeld en openbaar gemaakt. Dit om publieke controle mogelijk te maken en het maatschappelijk vertrouwen in de rechterlijke macht te borgen en te bevorderen. Het debat over de risico’s van nevenfuncties is ondertussen niet verstomd. Wat is de verwachting voor de toekomst?
De professionele vrijwilliger in het Huis van Thorbecke
Taakdifferentiatie bij de brandweer lijkt een specialistisch en technisch probleem. Maar de achtergrond en dynamiek ervan zijn fundamenteel en principieel. Het is een voorbeeld van een onnodig uitdijende Europeesrechtelijke logica tot op een niveau waarop praktisch iedereen er ongelukkig van wordt. Wie alleen naar het EU-arbeidsrecht kijkt en wil uitsluiten dat Nederland onder die regels in de problemen komt, moet inderdaad ofwel de brandweervrijwilligers in dienst nemen of hen beter onderscheiden van de beroepskrachten. Wordt echter met bredere Europeesrechtelijke expertise naar deze kwestie gekeken, dan ontstaat een ander beeld en komen serieuze argumenten in beeld om, waar nodig voor het HvJ EU, te betogen dat het EU-recht niet eist dat alle brandweervrijwilligers in dienst komen of gelijke arbeidsvoorwaarden krijgen.
Juridische grondslagen van Europese democratie
Van mei 2021 tot mei 2022 wordt de Conferentie over de Toekomst van Europa gehouden. In de Gezamenlijke Verklaring van 10 maart 2021, waarin de voorzitters van de verantwoordelijke instituties de werkwijze en het mandaat van deze Conferentie hebben vastgesteld, wordt de vraag naar de democratische legitimiteit van de huidige EU, zoals die op basis van het Verdrag van Lissabon is ingericht, expliciet bij de beraadslagingen betrokken. De Verklaring spreekt zowel over de ‘democratische fundamenten van de EU’ als over de noodzaak ‘de democratische legitimiteit van de Unie te onderbouwen’. Dit essay beoogt de handschoen op te nemen en een juridische grondslag aan het functioneren van de Unie als Europese democratie te geven.
Een hiaat in de (fiscale) rechtsbescherming
Door het huidige toetsingsverbod in artikel 120 Grondwet heeft de wetgever een bijna onbegrensde macht. Een beteugeling van de ongebreidelde macht van de wetgever zal ertoe leiden dat regering en parlement bij het opstellen van fiscale wetgeving zich meer gelegen laten liggen aan heffingsbeginselen, consistentie, evenwichtigheid en proportionaliteit. Een gezaghebbend Constitutioneel Gerechtshof met een op beginselen gebaseerde, zich ontwikkelende rechtspraak, kan een dempend effect hebben op een al te losgeslagen wetgever, die onvoldoende oog heeft voor de belangen van belastingplichtigen en toeslaggerechtigden.
Tijdschrift
NJB 35 (2020)
Kroniek van het vermogensrecht
Ondanks de grote onrust die de wereld en Nederland nog steeds beheerst als gevolg van de corona-epidemie ging het leven ook gewoon door. Ook in het vermogensrecht. Jurisprudentie verscheen en er werden spraakmakende arresten gewezen, dissertaties, artikelen en boeken zagen het licht en ook de wetgever liet zich niet onbetuigd.
Kroniek van het algemeen bestuursrecht
De corona-epidemie heeft geleid tot interessante juridische vraagstukken, die veel aandacht hebben gekregen en dat duurt nog voort. De aandacht voor responsief bestuursrecht houdt ook aan. Besluitvorming op basis van algoritmes heeft deze kroniekperiode tot veel denkwerk en publicaties geleid. Opnieuw werd zichtbaar dat de algemene beginselen van behoorlijk bestuur het bestuursrecht flexibel maken en er voor zorgen dat ons bestuursrecht ook op nieuwe ontwikkelingen kan worden toegepast. Er was het tweede ‘jaarverslag’ van de Commissie Rechtseenheid bestuursrecht en wetgeving over onder meer digitalisering bij de overheid en de inwerkingtreding van de Tijdelijke wet Groningen. Ook op het deelterrein van toezicht en handhaving liet de coronacrisis onmiddellijk sporen na op de rechtsontwikkeling.
Kroniek van het straf(proces)recht
In deze kroniekperiode wees de Hoge Raad instructieve arresten over specifieke delicten en wees hij op formeelrechtelijk gebied arresten ten faveure van de rechtsbescherming van verdachte. De wetgever zette ondertussen in op een verharding van het strafrechtregime. WODC-onderzoekers lieten zich daarentegen juist kritisch uit over de voorgestelde uitbreiding van het strafrechtelijk instrumentarium op diverse vlakken. Het EOM is nu officieel ingebed in ons strafrechtssysteem. Er is een nieuwe ‘tussenversie’ van het wetsvoorstel tot modernisering van strafvordering gepubliceerd. En last, but not least hebben de COVID-19-maatregelen geleid tot grote veranderingen in de rechtspraktijk. De nieuwe regelgeving doet vragen rijzen over de waarborg van grondrechten van de verdachte, maar biedt tegelijkertijd de mogelijkheid te experimenteren met digitaal rechtspreken.
Kroniek van het burgerlijk procesrecht
We kijken terug op een jaar waarin Nederland op de proef is gesteld. Een jaar waarin maximale flexibiliteit werd verlangd van de rechtspraak en procespartijen. Een periode waarin het, ondanks het mislukken van KEI, binnen een maand mogelijk werd om digitaal processtukken in te dienen en zittingen te houden en waarin deurwaarders de zogenaamde ‘corona-betekening’ introduceerden. Tegelijkertijd kunnen we ook terugkijken op een jaar waarin de Hoge Raad een aantal belangwekkende arresten heeft gewezen en langlopende wetgevingstrajecten ten einde zijn gekomen. Kortom, het is tijd voor de verslaglegging van een ongekend bewogen jaar in het burgerlijk procesrecht.
En verder de kronieken van het constitutioneel recht, migratierecht, personen- en familierecht, belastingrecht, insolventierecht en sociaal recht
[lees de kroniek van het constitutioneel recht in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van het migratierecht in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van het personen- en familierecht in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van het belastingrecht in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van het insolventierecht in NAVIGATOR]
[lees de kroniek van het sociaal recht in NAVIGATOR]
Tijdschrift
NJB 23 (2020)
25 kapiteins, 1 vloot
Na de uitbraak van het coronavirus moest er overal ter wereld razendsnel gehandeld worden. In Nederland gebeurde dat via de veiligheidsregio, die opeens voor een enorme opgave kwam te staan. De veiligheidsregio moest enerzijds het landelijke beleid simpelweg ‘uitvoeren’, maar moest anderzijds ook allerlei vragen zelf beantwoorden. Daarbij moesten de veiligheidsregio’s roeien met de riemen die ze hadden. Dat leidde op een aantal punten tot grote differentiatie tussen verschillende veiligheidsregio’s. Die verschillen werden op sterk uiteenlopende gronden gemotiveerd, waarbij zowel de effectieve aanpak van het virus als een bredere afweging van de volksgezondheid tegen andere belangen een rol speelden. De motiveringen legden daarmee bloot dat het optreden van de veiligheidsregio bestond uit een combinatie van verlengd lokaal bestuur en een gedeconcentreerde bevelsstructuur.
Functionele immuniteit van vreemde gezagsdragers in de context van internationale misdrijven
De staatspraktijk inzake de niet-toepasselijkheid van functionele immuniteit in de context van internationale misdrijven is relatief beperkt. Dit heeft de Rechtbank Den Haag ertoe doen besluiten dat er geen gewoonterechtelijke regel inzake niet-toepasselijkheid bestaat. Toch valt er veel te zeggen voor een dergelijke regel, met name in het licht van de ambitie van de internationale gemeenschap om straffeloosheid voor de meest ernstige misdrijven een halt toe te roepen. Daarom zijn zowel de VN-Commissie voor Internationaal Recht als de Nederlandse regering wel voorstander van deze regel.
Dangerous minds
Wat als een afgestrafte terrorist nog steeds gevaarlijk blijkt te zijn? Moeten we denken in de richting van een speciale tbs voor terroristen? Dat lijkt geen oplossing voor het onderliggende probleem. Beschreven wordt hoe de strafdoelen speciale preventie en resocialisatie riskeren onderbelicht te blijven op het moment dat zulk veiligheidsdenken de overhand neemt, met als risico dat na bestraffing het probleem blijft bestaan. Er moet veel meer ingezet worden op de tijd dat een gedetineerde binnen zit, want daar valt de winst te halen.
Ingezetenen eerst!
Onlangs is een wetsvoorstel ingediend dat beoogt in het buitenland wonende Nederlanders middels stemrecht invloed te geven op de samenstelling van de Eerste Kamer. De regering acht de huidige situatie ‘onevenwichtig’, nu niet-ingezetenen wel kunnen stemmen voor de Tweede Kamer en het Europees Parlement maar niet voor de Eerste Kamer. In dit artikel wordt betoogd dat het afnemen van het kiesrecht voor de Tweede Kamer van niet-ingezeten Nederlanders, het meeste in overeenstemming is met de grondslagen van het kiesrecht. Daarbij kan een overgangstermijn van vier jaar worden gehanteerd, waarbinnen geëmigreerde Nederlanders hun stemrecht niet verliezen.
Reacties en naschrift aangaande 'De (on)ethische advocaat'
Reacties op ‘De (on)ethische advocaat – over de balans tussen cliënt en maatschappij’ van Bas van Zelst (NJB 2020/964, afl. 16, p. 1145-1150) en een naschrift van de auteur.
Tijdschrift
NJB 38 (2019)
Een algemene regeling voor het Right to Challenge
Politiek gezien leek een regeling van het uitdaagrecht wat in Den Haag ‘laaghangend fruit’ wordt genoemd. Iedereen is vóór, het moet alleen nog even worden geregeld. En dat kon evenmin veel moeite kosten, was de gedachte. Dat viel nogal tegen. Uitvoering van deze politieke afspraak uit het regeerakkoord bleek nog een hele puzzel. Aan het oplossen van deze puzzel hebben de auteurs van dit artikel een bijdrage geleverd door een mogelijke inhoud van een algemene regeling van het Right to Challenge vanuit juridisch perspectief verder te onderzoeken. De kern van hun conclusie is dat de in het coalitieakkoord overeengekomen regeling een onbegaanbaar pad vormt. In dit artikel reflecteren de onderzoekers op deze ontnuchterende valorisatieervaring, om het onderzoek op een abstracter niveau voort te zetten.
Lees het hele artikel in Navigator.
Eigen verantwoordelijkheid of bescherming tegen verkeerde keuzes?
Het recht is niet eenduidig waar het gaat om de balans tussen eigen verantwoordelijkheid en de bescherming tegen ‘verkeerde keuzes’. Vaak staat de eigen verantwoordelijkheid voorop. Soms biedt het recht bescherming in een vorm van paternalisme waar eigen verantwoordelijkheid om bepaalde redenen niet werkt of niet afdoende wordt gevonden. Wat vinden ‘gewone’ burgers eigenlijk van de keuzes die het recht maakt waar het gaat om het vraagstuk ‘eigen verantwoordelijkheid tegenover bescherming tegen verkeerde keuzes’? De auteurs zochten het uit.
Lees het hele artikel in Navigator.
De vrijheid van meningsuiting van de kritische rechter
Artikel 10 EVRM beschermt het recht van rechters om een mening te uiten, ook een kritische: vrijheid als uitgangspunt. Dit uitgangspunt wordt in de rechtspraak van het EHRM gematigd door de eisen die het rechtersambt stelt. Het EHRM positioneert de rechter hierbij als ambtenaar. Het is een status die, door de op de ambtenaar rustende loyaliteitsverplichting, beperkte individuele vrijheid impliceert. Voor de rechter geldt als bijzondere beperking dat hij terughoudend moet zijn als het gezag en de onpartijdigheid van de rechtspraak in twijfel kunnen komen. Als de meningsuiting kan worden beschouwd als een bijdrage aan een publiek debat, bijvoorbeeld over het functioneren van de rechtspraak, verdwijnen de ambtelijke status en de terughoudendheid naar de achtergrond, en krijgt de uitoefening van de vrijheid van meningsuiting ruimer baan.
Lees het hele artikel in Navigator.
Goedkope Stradivarius
De verwikkelingen omtrent de verkoop van een Stradivarius brengen de auteur tot een oproep om veel scherper te letten op zowel de goede trouw van de verkrijger van roerende zaken in het kader van artikel 3:86 lid 1 BW als, in voorkomende gevallen, de rechtmatigheid van een verrekeningsverklaring.
Lees het hele artikel in Navigator.
Tijdschrift
NJB 35 (2019)
Kroniek van het vermogensrecht
In deze kroniekperiode nadert orkaan Lorenzo, met ongekende windkracht voor die regio, de Azoren. Het klimaatdebat wordt urgent, zelfs in de verkiezingscampagnes in de VS. Ook hier te lande: recent is men tot een conclusie gekomen in de Urgenda-zaak. De conclusie strekt ertoe dat het arrest van het Hof in die zaak in stand kan blijven. Het oordeel van de Hoge Raad zal (waarschijnlijk) in de volgende kroniek aan de orde komen: even afwachten dus. In de kroniekperiode was het redelijk windstil op het gebied van het contracten- en goederenrecht. Dat kan echter niet worden gezegd over het aansprakelijkheidsrecht. Daar was veel turbulentie. De Hoge Raad oordeelde over de vorderingen van de Moeders van Srebrenica en er werden prejudiciële vragen beantwoord over het recht met betrekking tot de schade in verband met de gaswinning in Groningen. De schietpartij in Alphen aan den Rijn gaat niet alleen de historie in vanwege het daardoor veroorzaakte leed, maar ook omdat de Hoge Raad in de zaak die in verband hiermee aan het hoogste rechtscollege werd voorgelegd, een nieuwe richting geeft aan de leerstukken relativiteit en causaliteit in het onrechtmatige daad-recht. De bespreking van dat arrest moeten wij echter, vanwege de ruimte die ons is toegemeten, doorschuiven naar de volgende kroniek.
Lees de kroniek van het vermogensrecht in Navigator.
Kroniek van het algemeen bestuursrecht
De aandacht voor het burgerperspectief en de behoefte van de burger aan houvast in normen, lopen als een rode draad door deze kroniekperiode heen. De urgentie van normering van de digitalisering van de omgang tussen burgers en overheid blijkt uit rechtspraak en diverse (wets)voorstellen. De in eerdere kronieken gesignaleerde tendens dat overheidsbesluiten (en het gebruik van beleids- en beoordelingsruimte) indringender worden getoetst door de rechter, zet zich onverminderd voort, evenals de inspanningen die de rechter zich getroost om zoveel mogelijk rechtspraak ‘op maat’ te leveren. Binnen het punitieve handhavingsrecht blijft de ontwikkeling van de rechtspraak rondom de cautieplicht en het zwijgrecht de moeite van het volgen waard. Verder was er veel aandacht voor de bestuursrechtelijke handhaving van ondermijnende criminele activiteiten en een drietal belangrijke uitspraken met betrekking tot het overheidsaansprakelijkheidsrecht. Twee ‘Europese’ onderwerpen hebben de afgelopen periode in het bijzonder in de belangstelling gestaan: het toepassingsbereik van en de toets aan de Dienstenrichtlijn, en de schaarse rechtenproblematiek.
Lees de kroniek van het algemeen bestuursrecht in Navigator.
Kroniek van het straf(proces)recht
De rechtsstaat lijkt af en toe te wankelen. Alle instituten hebben het volgens diverse rapportages moeilijk, vooral met zichzelf. De klap van buiten kwam toen de zeer gewaardeerde advocaat Derk Wiersum in zijn eigen straat werd doodgeschoten, vermoedelijk vanwege zijn werk als raadsman in een zware strafzaak tegen kopstukken van de Amsterdamse onderwereld. De schok was en is groot. Maar we moeten door, met en voor ons allen.
Lees de kroniek van het straf(proces)recht in Navigator.
Kroniek van het burgerlijk procesrecht
Hoewel een paar grote dossiers afgelopen jaar tot afronding kwamen, lijkt de wil tot noodzakelijke vernieuwing op andere complexe dossiers afwezig. Digitalisering blijft een blok aan het been van de gewenste hervormingen. De rechtspraak staat onder druk, maar laat zich gelukkig niet ontmoedigen en ontplooit ook deze kroniekperiode weer allerhande initiatieven die de toegankelijkheid van de rechtspraak moeten verbeteren. Het is de vraag of de sociale advocatuur diezelfde veerkracht kan en wil opbrengen in afwachting van een structurele oplossing uit Den Haag. Het is tijd voor de verslaglegging van een enigszins onrustig jaar burgerlijk procesrecht.
Lees de kroniek van het burgerlijk procesrecht in Navigator.
En verder de kronieken Nederlands en Europees constitutioneel recht, personen- en familierecht, belastingrecht, migratierecht, Europees materieel recht, sociaal recht
Lees de kroniek van het Nederlands en Europees
constitutioneel recht in Navigator.
Lees de kroniek van het personen- en familierecht in Navigator.
Lees de kroniek van het belastingrecht in Navigator.
Lees de kroniek van het migratierecht in Navigator.
Lees de kroniek van het Europees materieel recht in Navigator.
Lees de kroniek van het sociaal recht in Navigator.
Tijdschrift
NJB 10 (2019)
Netwerkanalyse van werkgeversaansprakelijkheid
In dit artikel wordt voor het thema werkgeversaansprakelijkheid ex artikel 7:658 BW en artikel 7:611 BW getracht te achterhalen welke deelonderwerpen te onderscheiden zijn en wat de precedenten zijn binnen de verschillende deelonderwerpen. Het artikel is het eerste dat voor een privaatrechtelijk thema deelonderwerpen en precedenten opspoort aan de hand van een netwerkanalyse. Netwerkanalyse is een handig hulpmiddel om de problematiek rond, in dit geval, werkgeversaansprakelijkheid sneller en beter te begrijpen, dat tijd kan besparen, andere inzichten kan opleveren en nieuwe vragen kan opwerpen.
Lees het hele artikel in Navigator.
Online politieke microtargeting
Voor online politieke microtargeting wordt het online-gedrag van mensen in kaart gebracht en worden de verzamelde gegevens gebruikt om mensen gerichte politieke advertenties te tonen. Microtargeting is vanuit de VS komen overwaaien naar Europa en heeft voor- en nadelen voor de democratie. Microtargeting kan politieke partijen helpen om mensen effectief te bereiken en kan politieke betrokkenheid stimuleren. Maar microtargeting kan ook een bedreiging vormen voor de democratie. Zo kan een politieke partij zich verschillend voordoen aan verschillende mensen. Bovendien bedreigt het verzamelen van persoonsgegevens onze privacy. Dit artikel brengt de beloftes en bedreigingen van microtargeting voor de democratie in kaart en schetst mogelijkheden voor beleidsmakers om het gebruik van microtargeting te reguleren.
Lees het hele artikel in Navigator.
Geheime verdragen en derubricering
Als het geheime karakter aan een geheim verdrag vervalt moet het verdrag alsnog en wel zo spoedig mogelijk ter parlementaire goedkeuring worden voorgelegd. De mogelijkheden om het parlement bij geheime/vertrouwelijke verdragen, zowel in de onderhandelingsfase als in de goedkeuringsfase, buiten de totstandkoming te houden, zijn ruim. Als er dan ook nog eens langer dan nodig wordt gewacht met derubricering, dan blijft er van parlementaire betrokkenheid wel zeer weinig over. Daarom is het goed om op structurele basis na te gaan of er verdragen zijn die voor derubricering in aanmerking komen.
Lees het hele artikel in Navigator.
Resultaatgerichte indicaties vragen om resultaatgerichte rechtsbescherming
In een recente uitspraak in het sociaal domein bood de Centrale Raad van Beroep niet alleen rechtscherming in het individuele geval, maar stelde de Raad meteen ook een uniforme landelijke standaard. Daarmee ging echter tevens een streep door wat goedwillende gemeenten hadden bedacht. De Centrale Raad had dit kunnen en moeten voorkomen door minder recentraliserend te motiveren en de lokale beleidsruimte meer te respecteren.
Lees het hele artikel in Navigator.
Verdere reflectie op onderzoek naar straftoemeting
Met enige verbazing hebben wij kennis genomen van de bijdrage van Van Oorschot in NJB 2018/1699, afl. 32, waarin zij ons in 2012 verschenen artikel ‘Verschillen in straftoemeting in soortgelijke zaken: Een kwantitatief onderzoek naar de rol van specifieke kenmerken van de dader’ bespreekt.
Lees het hele artikel in Navigator.
Tijdschrift
NJB 5 (2017)
Heeft ons strafrecht de ‘verminderde’ toerekeningsvatbaarheid wel nodig?
Sinds het verschijnen van de Richtlijn psychiatrisch onderzoek en rapportage in strafzaken in 2012 is er onder gedragsdeskundigen discussie over het aantal graden van toerekeningsvatbaarheid. Traditioneel werd in Nederland een vijfpuntsschaal gehanteerd: toerekeningsvatbaar, licht verminderd, verminderd, sterk verminderd toerekeningsvatbaar en ontoerekeningsvatbaar. De richtlijn verving deze indeling door een driepuntsschaal met slechts één middencategorie: verminderde toerekeningsvatbaarheid. Onlangs werd door het Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie, na consultatie en debat, het aantal graden van toerekeningsvatbaarheid definitief vastgesteld op drie. Maar wat is, nog afgezien van de drie- dan wel vijfpuntsschaal, überhaupt de juridische zin van het gebruik van ‘verminderde’ toerekeningsvatbaarheid? Dit artikel analyseert en evalueert nut en noodzaak van de verminderde toerekeningsvatbaarheid binnen het Nederlandse strafrecht.
Lees het hele artikel in Navigator.
Gelijk behandeld als zwangere student?
In hoeverre voldoen instellingen in het mbo en het hoger onderwijs aan de eisen die voortvloeien uit het gelijke behandelingsrecht als het gaat om zwangere studenten en studerende ouders? Om die vraag te beantwoorden wordt in dit artikel na het vaststellen van die eisen in de eerste plaats gekeken naar onderwijsverplichtingen waaraan deze studenten mogelijkerwijs niet (kunnen) voldoen doordat ze herhaaldelijk afwezig zijn. Vervolgens is gekeken naar de wijze waarop de combinatie van studie en zwangerschap en/of de zorg voor jonge kinderen gefaciliteerd wordt door het toekennen van rechten. De meeste onderwijsinstellingen blijken onvoldoende te ondernemen om deze studenten te faciliteren. Ten aanzien van het nakomen van onderwijsverplichtingen overtreden zij het verbod om te discrimineren op grond van geslacht, indien met name vrouwelijke studenten worden getroffen en het beleid niet objectief kan worden gerechtvaardigd.
Lees het hele artikel in Navigator.
Levende stemkastjes en het verbod van last
Zijn de plannen van GeenPeil in strijd met de Grondwet? Wat auteur betreft wel, zij het in relatieve en fundamentele zin. Relatief, omdat het idee van een levend stemkastje nog meer op gespannen voet staat met het oorspronkelijke beginsel van het vrije mandaat dan de praktijk van de partijendemocratie met zijn fractiediscipline al deed. Maar desalniettemin fundamenteel, omdat het niet zozeer over de formele regeltjes van de geldigheid van besluiten van de Tweede Kamer gaat, maar om een wezenlijk ander democratisch ideaal dan het representatieve waarop de Grondwet rust.
Lees het hele artikel in Navigator.
Bezwaarbehandeling door de overheid anno 2016 van de andere kant bezien
Met belangstelling las ik het artikel van Marc Wever in de laatste aflevering van het NJB van 2016 (NJB 2016/2289, afl. 44, p. 3238-3246). Wat me opviel (en ook enigszins teleurstelde), was dat alleen de kant van de overheid in het artikel naar voren komt. De kant van de bezwaarmaker en diens advocaat dan wel andere rechtshulpverlener kwam niet aan bod.
Lees het hele artikel in Navigator.
Naschrift
door de overheid anno 2016’ een reactie van Arno van Deuzen ontlokt had. Van Deuzen schrijft onder meer teleurgesteld te zijn dat ik voor mijn bijdrage in het NJB uitsluitend van overheidswege verkregen informatie heb gebruikt. Laat ik voorop stellen zijn reactie te begrijpen.
Lees het hele artikel in Navigator.
Tijdschrift
NJB 35 (2016)
Kroniek van het vermogensrecht
De Hoge Raad heeft het afgelopen jaar relatief weinig arresten op het gebied van het vermogensrecht gewezen; veel zaken betroffen vooral het procesrecht. In deze kroniek worden de belangrijkste uitspraken aangestipt, geordend in de hoofdcategorieën algemeen vermogensrecht, overeenkomstenrecht, schadevergoeding en aansprakelijkheid, goederenrecht en een aparte paragraaf voor piramides en verjaring. Ook wordt daarbij telkens de nieuw verschenen literatuur vermeld. Over het geheel genomen was het business as usual, rechtsvorming op kleine schaal en stapsgewijze wetenschappelijke vooruitgang.
Lees het hele artikel in Navigator.
Kroniek van het straf(proces)recht
Hardheid en zuinigheid lijken nog steeds de leidende beginselen die het handelen van het Ministerie van Veiligheid en Justitie bepalen. Van het eerste zien we voorbeelden in het uitvoering geven aan Straatsburgse jurisprudentie over bijvoorbeeld de levenslange gevangenisstraf. Van het tweede in de uitvoering van het recht op rechtsbijstand, maar ook in de operatie om tot een nieuw Wetboek van Strafvordering te komen waarbij het Leitmotiv efficiency lijkt te zijn. De Hoge Raad geeft weliswaar nuttige overzichtsarresten maar meer oog voor fouten van de feitenrechter zou niet misstaan.
Lees het hele artikel in Navigator.
Kroniek van het algemeen bestuursrecht
Het Wetsvoorstel open overheid is door de Tweede Kamer aangenomen, het Wetsvoorstel organisatie hoogste bestuursrechtspraak ligt ter behandeling in de Tweede Kamer en digitaal procederen (KEI) gaat echt van start. De rechtsstaat moet geen sluitpost zijn van besluitvorming is de kop die de Raad van State meegeeft aan het persbericht bij het jaarverslag 2015. De indringendheid van de toetsing door de rechter krijgt in het jaarverslag en in concrete uitspraken de aandacht. De zomer werd afgesloten met het rapport van de Commissie rechtseenheid bestuursrecht, over rechtseenheid tussen de Hoge Raad en de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. Er zijn dus genoeg ontwikkelingen om in deze kroniek op een rij te zetten. De auteurs voegen daar een overzicht van jurisprudentie en publicaties over de kernbegrippen van de Awb en op het gebied van toezicht en handhaving van deze kroniekperiode aan toe.
Lees het hele artikel in Navigator.
Kroniek van het burgerlijk procesrecht
Het burgerlijk procesrecht was het afgelopen jaar weer een relatief rustig bezit. Desondanks heeft de Hoge Raad zich over talloze kwesties mogen uitlaten. De belangrijkste daarvan worden in deze kroniek aangestipt, zodat de lezer na lezing weer grotendeels bij is. Dit zou overigens wel eens het laatste jaar van relatieve rust kunnen zijn. Vanaf 1 februari 2017 begint de geleidelijke invoering van de wetgeving rond KEI. Aangenomen mag worden dat die nieuwe wetgeving vanaf dag één tot tal van vragen en discussiepunten gaat leiden. De rechterlijke macht en de advocatuur mogen wat dat betreft dus de borst nat maken.
Lees het hele artikel in Navigator.
Verder: de kronieken Nederlands en Europees constitutioneel recht, personen- en familierecht, belastingrecht, migratierecht, Sociaal Recht, Internationaal Publiekrecht, omgevingsrecht en technologie en recht
Aan de nummer schreven ook mee: Marcelle Reneman, Lieneke Slingenberg, Thomas Spijkerboer, Martijn Stronks, Barend Barentsen, Stefan Sagel, Niels Blokker, Nico Schrijver, Berthy van den Broek, Frank Groothuijse, Ben Schueler, Remy Chavannes, Dorien Verhuls en Anke Strijbos.
Bekijk dit nummer in Navigator.