Onze grondwet vormt de basis van onze democratie, net als in vele andere landen. Maar in een wereld die snel verandert, rijst de vraag: is deze nog wel toereikend? Dit evenement, georganiseerd door de Universiteit Utrecht, verkent drie prangende vragen:
- Ten eerste, is het waar dat grondwetten en de instellingen en procedures die ze beschermen tegen verandering antidemocratisch zijn, omdat ze het bereik van democratische besluitvorming beperken en tegelijkertijd, direct of indirect, traditionele waarden, beleid en elites verankeren? Moeten we deze grenzen heroverwegen of moeten we – integendeel – de grondwettelijke bolwerken verder versterken tegen majoritair beleid, populistische partijen en populistische leiders, zoals de huidige situatie in de VS misschien suggereert?
- Ten tweede, moeten grondwetten worden aangepast om toekomstige generaties – in feite onze eigen kinderen – te beschermen tegen klimaatverandering en ecocide, misschien ook tegen andere dreigende gevaren zoals de AI-status van de politiek en van andere gebieden van menselijke (inter)actie?
- Tot slot, kunnen en moeten we de democratische participatie systematisch vergroten en verdiepen door nieuwe vormen van besluitvorming grondwettelijk te verankeren – zoals door burgervergaderingen die alle geledingen van de samenleving vertegenwoordigen – terwijl we misschien ook de mogelijkheden die het internet in deze richting opent, benutten? Deze drie vragen zijn duidelijk met elkaar verbonden – maar niet op een voor de hand liggende manier.
Om deze lastige kwesties te bespreken zijn vier belangrijke autoriteiten op dit gebied uitgenodigd:
- Henk Kummeling (hoogleraar Vergelijkend Staatsrecht UU);
- Christoph Moellers (hoogleraar publiek recht en jurisprudentie aan de rechtenfaculteit van de Humboldt-Universiteit Berlijn);
- Eva van Vugt (ud staatsrecht UM);
- Jerfi Uzman (hoogleraar Staatsrecht UvA).